Blog
Antik DNA analizleri ve Baltık’ta tarımın başlangıcı
Antik DNA analizleri ve Baltık’ta tarımın başlangıcı...
Antik DNA analizleri, Avrupa’daki herhangi bir yerden farklı olarak, Yakın Doğulu göçmen çiftçilerin Baltık’taki avcı toplayıcı popülasyonların sayısını geçmediği gösteriyor. Bulgular, aynı zamanda, Hint-Avrupa dil ailesinin Balto-Slav şubesinin Doğu Bozkırı çayırları kaynaklı olduğunu düşündürmektedir.
Yeni araştırmalar Baltık avcı-toplayıcıların, orta ve batı Avrupa’nın geri kalanında olduğu gibi, Orta Doğu’dan gelen erken tarımcı göçleri tarafından bastırılmadığını gösteriyor. Bunun yerine, bu insanlar büyük olasılıkla dış topluluklardan gelen genlerden ziyade kültürleri ve fikirleri paylaşarak tarım ve seramik hakkında bilgi edindiler.
Bilim insanları Letonya ve Ukrayna’da bulunan bir dizi arkeolojik kalıntıdan 5000 ila 8000 yılları arasından antik DNA örnekleri elde ettiler. Bu örnekler, insanların avcı-toplayıcı yaşam biçiminden gıda üretimine dayanan yerleşmiş bir yaşam biçimine geçtikleri Avrupa’daki tarımın başlangıcı olan Neolitik dönemi kapsıyordu.
Önceki araştırmalarla Levant(Yakın Doğu)’dan gelen çok sayıda erken çiftçilerin – mahsüller ve çanak çömlek gibi teknolojik yeniliklerin başarısı ile yönlendirerek- Neolitik dönemin sonlarına doğru Avrupa’nın çevresel bölgelerine genişlediğini ve avcı-toplayıcı nüfusun yerini aldığını biliyoruz.
Bununla birlikte, Current Biology dergisinde geçtiğimiz günlerde yayınlanan yeni çalışma Levantlı çiftçilerinin Orta ve Batı Avrupa’da olduğu gibi Baltık’taki avcı toplayıcılara genetik olarak katkıda bulunmadığını gösteriyor.
Cambridge Üniversitesi ve Trinity College Dublin’den bilim insanlarını içeren araştırma ekibi, bulgularının Baltık avcılarının bu becerileri yabancı insanlarla iletişim ve kültür alışverişi yoluyla öğrendiğini gösterdiğini belirtti.
“Neolitik Paket”
Bulgular, Geç Taş Devri boyunca Avrupa’da insan varlığını değiştiren evcil hayvanlar, ekili hububat ve seramik gibi teknolojilerin birleştiği ‘Neolitik paket dönemi’ hakkında tartışmalara neden oluyor.
Antik DNA çalışmalarındaki ilerlemeler, bu “paketin” göç ve melezleşme yoluyla Orta ve Batı Avrupa’ya yayılmış olduğunu ortaya koydu: Levant ve daha sonraları Anadolu çiftçileri, avcı toplayıcılarla karıştılar ve avcı-toplayıcıların yerine geçtiler.
Ancak yeni çalışma, göçün bu yaşam biçimi için Avrupa’da ‘evrensel bir sürücü’ olmadığını gösteriyor. Baltık bölgesinde arkeolojik analizlerin bu popülasyonların genetik özelliklerinin Neolitik Çağ’daki avcı-toplayıcılarla aynı kaldığını göstermesine rağmen “paket” teknolojilerinin geliştiğini göstermektedir – az bir hızla olsa da.
Araştırmanın öncü yazarlarından, Cambridge Üniversitesi’nden Andrea Manica şunları söyledi: “Bugüne kadarki antik DNA araştırmaları, tarım gibi teknolojilerin yeni alanlara göç eden ve yerleşen insanlarla yayıldığını göstermektedir.”
“Ancak, Baltık’ta, Levant ve Anadolu’daki çiftçilerin genetik izleri olmadığı için çok farklı bir tablo bulduk.”
“Bulgular, yerli avcı-toplayıcıların dış topluluklar tarafından yerlerinden edilmek yerine, onlarla ticaret ve temas yoluyla Neolitik yaşam biçimlerini benimsediklerini ortaya koyuyor. Avrupa’nın tarihöncesi dönemi için tek model göçler de değil.”
Araştırmacılar, – altısı Letonya’dan ve ikisi Ukrayna’dan – üç buçuk bin yıllık bir zaman aralığına (8.300 ve 4.800 yıllar önce) yayılmış olan sekiz antik genomun analizini yaptılar. Bu, Neolitik Çağ sırasında Baltık sakinlerinin genetik geçmişini belirlemeye başlamalarını sağladı.
DNA, bölgenin en zengin Taş Devri mezarlıklarından bazılarının arkeologlar tarafından ele geçirilen kafatasının petröz alanından elde edildi. Kafatasının tabanındaki petröz, vücuttaki en yoğun kemiklerden biridir ve binlerce yılda en az kirliliğe maruz kalmış DNA için birinci derecede bir öneme sahiptir.
Sıralı genomlar Levant çiftçisinden hiçbir iz bırakmazken, Letonya örneklerinden biri, farklı bir dış kaynaktan, bilim insanlarının doğuda Pontik Bozkırı’ndan bir göç olabileceğini söyledikleri genetik bir etki ortaya çıkardı. Tarihlendirme (5-7.000 yıl önce) Slav dilleri üzerine olan önceki araştırmalarla uyuşmaktadır.
Araştırmanın baş yazarı, Trinity College Dublin ve Cambridge Üniversitesi’nden araştırmacı Eppie Jones şunları belirtti: “Dünyanın en yaygın konuşulan dil ailesi olan Hint-Avrupa dillerinin yayılmasına ilişkin iki temel teori var: Birincisi, Anadolu’dan tarımcılarla geldik; diğeri bozkırlarda yetiştiler ve Tunç Çağı’nın başında yayıldılar.”
“Çiftçilik ile ilgili genetik veri görmediğimiz halde bozkır ile ilgili bu bileşeni buluyoruz; en azından Hint-Avrupa dil ailesinin Balto-Slav dalının, Tunç Çağı atı binicilerinin daha sonraki dönemde göçüne neden olan Doğu Bozkırı meraları kaynaklı olduğunu göstermektedir.”
Araştırmacılar, Avrupa’nın çoğunu ele geçiren bir göç fırtınasıyla gelen eksiksiz bir “paket” yerine, Baltık arkeolojisinde görülen zaman ölçeklerinin aynı zamanda Avrupa’nın geri kalanına çok benzediğine, Neolitik teknolojilerin çok daha fazla çizilmiş ve parça parça ele geçirildiğine vurgu yapmaktadır.
Andrea Manica ekliyor: “Baltık’ta genetik sürekliliğe dair kanıtlarımız, Neolitik teknolojilerin uzun süredir benimsendiğini gösteren arkeolojik kayıtlarla birleştiğinde, tarımsal topluluklarla ticaret ağlarının varlığı, büyük ölçüde melezleşmeden bağımsızdır.”
“Baltık’ın avcı-toplayıcıları, iletişim ve ticaretin “kültürel yayılımı” yoluyla neolitik paketin nemalarını zamanla yavaş yavaş satın aldılar, zira bu esnada tarımı Avrupa’ya getiren göç dalgasının izi yok gibi görünüyor.”
“Baltık avcı-toplayıcı genomu, Tunç Çağı’nda Doğu’dan gelen büyük göçler ortaya çıkıncaya kadar dikkat çekici bir şekilde korunmaktadır.”
Kaynak: www.cam.ac.uk-Çeviren: Bünyamin Tan
www.evrimselontropoloji.org
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >