Blog
Arkeolog Nezih Başgelen: Deprem bölgesinde kültürel seferberlik şart
Bu vesileyle Güneydoğu ve Doğu Anadolu bölgelerinin büyük bölümünü etkileyen bu büyük depremlerde yakınlarını kaybeden vatandaşlarımıza, ailelere ve milletimize başsağlığı, yaralılarımıza da acil şifalar diliyorum.
www.arkeolojikhaber.com
Editör Arkeolog Nezih Başgelen, 11 ilimizde hasara yol açan yıkıcı depremlerin ardından süren enkaz kaldırma çalışmaları aşamasında bilinçli davranmanın önemine dikkat çekti ve " Yıkılan ya da kısmi hasar gören tarihi eserlere sit alanlarına ait enkazların gerekli işlemler yapılana kadar kaldırılmadan kendi parselleri içinde muhafaza edilmesine dikkat etmemiz gerekir" dedi.
Kültürel ve Doğal Mirası İzleme Platformu yöneticisi Nezih Başgelen, Pazarcık ve Elbistan merkezli meydana gelen depremlerin kültürel mirasa etkisini inceledi. Kültürel ve Doğal Mirası İzleme Platformu yöneticisi Nezih Başgelen, Aydınlık’a şu açıklamalarda bulundu:
Kahramanmaraş İli Pazarcık ve Elbistan merkezli meydana gelen çok şiddetli depremler ve ardından gelen artçılar Hatay, Kahramanmaraş başta olmak üzere Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa'da bugüne kadar rastlanmamış büyük yıkımlara ve can kayıplarına yol açtı. Bir yanda bu kısa değerlendirmeyi kaleme aldığımız aşamada sayıları 50.000’e yakınlaşan can kayıplarımız öte yanda yıkılan, zarar gören kültür varlıklarımızın, tarihi anıtlarımızın ve geleneksel dokuların durumu. Ulus olarak yasımızı ve vatandaş olarak da kederimizi anlatmak her açıdan zor.
Depremden etkilenen 11 il çerçevesinde mevcut resmi kayıtlara göre dört adet Unesco Dünya Miras Alanı, 3715 sit alanı ve 7987 tescilli taşınmaz kültür varlığını bulunmaktaydı. Depremden etkilenen bölgedeki korunması gereken kültürel ve doğal varlıkların bu resmi sayıların çok ötesinde olduğunu da göz önünde tutmak gerekiyor. Kırsal mimari miras dokularında ve kültürel peyzaj değerlerinde önemli kayıplar olduğu izlenmekte. Arazilerde kilometrelerce fay kırıklarının yol açtığı yarılmalarda kültür katmanlarının olup olmadığının uzmanlarca araştırılması ve varsa arkeolojik kalıntıların belgelenmesi de önemli. Yıkılan ya da kısmi hasar gören tarihi eserlere sit alanlarına ait enkazların gerekli işlemler yapılana kadar kaldırılmadan kendi parselleri içinde muhafaza edilmesine dikkat etmemiz gerek.
Malatya
Malatya’da UNESCO Tarihi Miras Listesindeki arkeolojik alanlarımızdan Arslantepe’nin şiddetli sarsıntılardan hafif hasarla kurtulmuş olması, nispeten teselli veriyor. Kazıların sürdüğü alandaki kerpiç blokların bir kısmı yıkılsa da özellikle en eski saray kalıntılarının ayakta kalması önemlidir. Malatya’nın simge anıtlarından 1843'te inşa edilmiş Yeni Caminin 1890'da yanmasından sonra aynı yerde inşa edilen Malatya Cami, üç yıl önceki Elazığ depreminde hasar görmüştü. Cami, Elbistan’daki 7.6 büyüklüğündeki ikinci depremin ardından tamamen yıkıldı. Malatya bölgesindeki Balaban benzeri pek çok geleneksel merkezin, özellikle korunması gereken sivil mimari açısından zarar gördüğü anlaşılıyor.
Adıyaman
Adıyaman merkezli vakıf eserlerinde ve buradaki Süryani Kadim Kilisesi’nde ciddi yıkımların olduğunu görülmekte. Kahta yakınındaki ünlü Karakuş tümülüsünün kuzebatısında üzerinde Kommagene Kralı II. Mithridates (MÖ 36-20) ile kız kardeşi Kraliçe Laodike’nin tokalaşma kabartması ve bu konudaki yazıtın bulunduğu ünlü tamburlu sütun da devrilmiş vaziyette. Kabartma Adıyaman Müzesi’ne nakledilip koruma altına alındı. Bu önemli eser çalışmalat yapılıp eski haline getirilmesi gerekiyor. Buradaki Cendere Suyu (Chabinas) üzerindeki Roma dönemi eseri Cendere Köprüsü (MS 198-200) ise depremi hasarsız atlatmıştır.
Kahramanmaraş
Kahramanmaraş ise depremden her boyutuyla çok etkilenmiş durumda. En çok yıkıma sahne olan yerleşim merkezi, Elbistan’da ve il genelinde kültürel varlıklarında ciddi hasarlar olduğu söyleniyor. Antakya, deprem bölgesinde en fazla etkilenen ve kayıplar veren tarihi kentimiz. Kentin tarihiyle bütünleşmiş Ulu Camiii Habibi Neccar Külliyesi, Katolik, Protestan, Süryani, Ermeni ve Musevi cemaatlerinin dini ve tarihi anıtlarının çoğu yıkılmış durumda. Sembolik önemi büyük olan Hatay Devleti Meclis Binası da ne yazık ki bu deprem de tamamen yıkılmış durumda. Antakya eski kent merkezi gibi yoğun arkeolojik katmanların olduğu yerlerde enkazların kaldırılması sırasında mutlaka uzman bulundurulması ve zemin kazılarının ilgili müzenin gözetiminde yapılmasına dikkat etmek gerekiyor.
Hatay
Bölgedeki Müzeler nispeten iyi durumda, sadece yeni yapılan Yeni Hatay Mozaik Müzesi’nde bir bloğun çökmesinin neden olduğu ciddi hasarlar var. Hasar tespit çalışmaları devam ediyor, eserlerin bir kısmı Kırşehir’e taşınmış durumda. İskenderun, Osmaniye ve diğer beldelerde de tarihi anıtlarda ciddi yıkımların olduğu bildiriliyor. Gaziantep, Merkezdeki Kale ve 26 kadar vakıf eserin etkilendiği ve yıkımların olduğu belirtiliyor. Diyarbakır surlarının da kısmen hasar gördüğü bildiriliyor.
Kültür ve Turizm Bakanlığı ilk günden itibaren sahada
Tarihimizin bu en büyük felaketiyle baş etmek için Kültür ve Turizm Bakanlığı ilk günden itibaren hızla sahada yerini aldı. Bakanlığa bağlı uzmanlar ve ekipler hasar tespiti için geceli gündüzlü çalışmaktalar. Bölgede disiplinler arası bilimsel uzmanların yer alması sağlayacak bir seferberlik yapısının kurulması önem kazanmakta. Deprem bölgesinde hızzla yeni yerleşmelerin kurulması sürecinde coğrafyanın karakterize ettiği yerel tarihi kimliklerin yeni yapıların biçimlenmesinde unutulmamasını dileriz.
Bu vesileyle Güneydoğu ve Doğu Anadolu bölgelerinin büyük bölümünü etkileyen bu büyük depremlerde yakınlarını kaybeden vatandaşlarımıza, ailelere ve milletimize başsağlığı, yaralılarımıza da acil şifalar diliyorum.
Aydınlık
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >