Blog
Batı Anadolu’daki Neolitikleşme Sürecinde Yereller de Rol Oynadı
Anadolu’dan Avrupa’ya Neolitik yaşam biçiminin yayılımı hâlâ pek çok soruyu beraberinde getiriyor.
www.arkeofili.com
Batı Anadolu’daki toplulukların Neolitik yaşam biçimini benimsemesinde, hem yerel adaptasyonlar hem de Orta Anadolu’dan gelen göç ve kültürel alışverişler rol oynadı.
Çalışmada paleogenomik verileri analiz edilen MÖ 6000’den önceki Ege ve Anadolu yerleşimlerinin haritası. C: Koptekin, D., Aydogan, A., Karamurat, C., Altinisik, N. E., Vural, K. B., Kazanci, D. D., … & Somel, M. (2024).
Neolitik Dönem: Göç ve Adaptasyonun Kesiştiği Nokta
Bereketli Hilal’de başlayarak tüm Avrupa’ya yayılan Neolitik yaşam biçimi, insanlık tarihinde bir dönüm noktası. Yeni bir çalışma, bu büyük dönüşümün Batı Anadolu’daki yerel halkların, Orta Anadolu’dan gelen göçmenlerle genetik ve kültürel bir alışveriş içinde olması sayesinde gerçekleştiğini ortaya koyuyor. Daha önce öngörüldüğü gibi doğudan toplu göçün olmadığı anlaşılıyor. Özellikle Batı Anadolu’daki yerleşimlerin, hem yerel avcı-toplayıcıların adaptasyonu hem de Orta Anadolu’dan gelen Neolitik köylülerin etkisiyle şekillendiği ve bölgeden bölgeye farklılıklar gösterdiği anlaşılıyor.
Araştırma, Batı Anadolu’da MÖ 7.000’nin ilk yarısında yerleşik köylerin ortaya çıktığını ve bu köylerde tarım ve hayvancılıktan oluşan Neolitik yaşam unsurlarının hızla benimsendiğini ortaya koyuyor. Ancak, bu toplulukların büyük oranda genetik olarak önceki dönemlerde bölgede yaşayan yerel gruplar oldukları sadece kısmen Orta Anadolu’daki Neolitik topluluklarla karıştıkları anlaşılıyor.
Özellikle Girmeler gibi Batı Anadolu’da şimdiye kadar bulunmuş en erken iskeletlere sahip yerleşimden elde edilen genetik veriler, bu bölgede yaşayan toplulukların yerel bir geçmişe sahip olduğunu, ancak Orta Anadolu kökenli gruplarla genetik bir karışım da yaşadığını ortaya koyuyor. Bu durum, Neolitik yaşam biçiminin toplu bir göçten ziyade, yerel halkların bu yeni pratikleri benimsemesiyle şekillendiğini gösteriyor.
Yerel Avcı-Toplayıcıların Neolitikleşmesi
Araştırmada analiz edilen 30 yeni paleogenom, MÖ 7.000’den itibaren Batı Anadolu’da beslenme ekonomileri tarım ve hayvancılıktan oluşan yerleşik köylerin bölgenin yerel avcı-toplayıcılarıyla genetik bağlar taşıdığı, bunun yanında Orta Anadolu’dan gelen göçmenlerle de karışım yaşandığını gösteriyor. Girmeler yerleşiminde bulunan MÖ 8. binyıl başına ait iskelet üzerindeki aDNA analizleri Orta Anadolu’da Pınarbaşı’nda bulunan iskeletlerle benzer yerel avcı-toplayıcı Anadolu geninin varlığını ortaya koyuyor.
MÖ 7.000’den itibaren Batı Anadolu’da görülen yerleşik topluluklarının çoğunda bu avcı-toplayıcı geninin varlığı saptandı, böylelikle Neolitikleşme sürecinde yerel grupların aktif rol oynadığı kanıtlandı.
Materyal Kültürdeki Çeşitlilik
Araştırma, Batı Anadolu’daki erken yerleşimlerde gerek mimari gerekse teknoloji ve diğer buluntularda görülen bölgesel çeşitlikler; örneğin, yuvarlak ve dikdörtgen planlı yapılar gibi farklı mimari tarzlar veya cilalı taş, yontma taş teknolojileri ile figürin gibi küçük objelerde görülen farklılıklar, bu toplulukların kültürel açıdan çeşitlilik gösterdiğini ortaya koyuyor. Ancak materyal kültürdeki çeşitliliğin genetik farklılıklara dayanmadığı, diğer bir deyişle materyal kültür ile genetik arasında doğrudan ilişkinin olmadığı anlaşılıyor.
Avrupa’ya Uzanan Yol
Anadolu’dan Avrupa’ya Neolitik yaşam biçiminin yayılımı hâlâ pek çok soruyu beraberinde getiriyor. Bu çalışma, Avrupa’daki Neolitikleşmenin Batı Anadolu’daki yerel avcı-toplayıcı topluluklar ile Orta Anadolu kökenli göçmen karışımının etkisiyle gerçekleştiğini vurguluyor. Deniz yolları ve kara rotalarının bu süreçteki etkisi, gelecekteki araştırmalar için önemli bir odak noktası olmaya devam ediyor.
Sonuç
Batı Anadolu’da bulunan genetik ve kültürel kanıtlar, Neolitik dönemin yalnızca bir teknolojik devrim olmadığını, aynı zamanda yerel halkların adaptasyonları ve göçmen toplulukların getirdiği yeniliklerin birleşimiyle yeni bir dünya düzeninin kurulduğunu ortaya koyuyor.
Ancak hâlâ yanıtlanması gereken sorular var: Örneğin, bu yayılımda deniz yolları mı yoksa kara yolları mı daha etkiliydi? Ayrıca, Avrupa’daki yerel avcı-toplayıcı topluluklarla Anadolu’dan gelen Neolitik çiftçiler arasındaki etkileşimler nasıl gerçekleşti?
Makale: Koptekin, D., Aydogan, A., Karamurat, C., Altinisik, N. E., Vural, K. B., Kazanci, D. D., … & Somel, M. (2024).
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >