Blog
Dişilerin Gözdesi Olmanın Alfa Erkek Babunlar için Bedeli Var
Alfa erkek tipini hayal ettiğimizde aklımıza birkaç şey gelir. Kararları onlar verir, tüm kızları onları alır. Ancak güçlü ve etkili bir alfa erkek olmanın bir dezavantajı var; en azından bir babunsanız.
Erman Ertuğrul - www.arkeofili.com
Erkek babunlar için alfa olmak aynı zamanda büyük bir stres getiriyor ve bu stresin nedeni diğer erkekler değil.
Güney Kenya’daki Amboseli havzasında alfa erkek bir babun, doğurgan bir dişiyi yakından izliyor. C: Susan Alberts, Duke Üniversitesi
Alfa erkek tipini hayal ettiğimizde aklımıza birkaç şey gelir. Kararları onlar verir, tüm kızları onları alır. Ancak güçlü ve etkili bir alfa erkek olmanın bir dezavantajı var; en azından bir babunsanız.
Araştırmalara göre, babun topluluklarında en üst sıralarda yer alan erkekler, yüksek seviyelerde glukokortikoid hormonlarıyla ölçülen stres düzeyleriyle, aynı zamanda en gergin bireylerdir. Glukokortikoidler, vücudun “savaş ya da kaç” tepkisini yöneten hormonlardır.
Ancak liderlerin stres yükü şaşırtıcı bir kaynaktan geliyor. Yeni bir araştırma, stres hormon seviyelerini yükselten şeyin diğer erkeklerle kavga etmek için harcadıkları zaman olmadığını ortaya koyuyor. Bunun yerine, stres seviyelerini yükselten şey, eşlerine gösterdikleri çaba.
Bu bulgular, Duke Üniversitesi’nden Profesör Susan Alberts ve ekibi tarafından Kenya’daki vahşi babunlar üzerinde yapılan bir araştırmada ortaya kondu. Araştırma, Proceedings of the Royal Society B dergisinde yayımlandı.
Liderlik ve Stres Yükü
Kariyer basamaklarını tırmanan herkesin bildiği gibi, liderler birçok stres kaynağıyla karşı karşıya kalabilir: ofis siyaseti, zor kararlar, sürekli performans baskısı. Araştırmacılar, “Alfa erkek babunların, işlerini yetiştirmeleri gereken son tarihleri ??olmayabilir, ancak bu onların hayatlarının stressiz olduğu anlamına gelmez” diyor.
Liderlik pozisyonuna ulaşmak ve orada kalmak için erkek babunlar, güçlerine ve dövüş becerilerine güvenerek konumlarını sağlamlaştırmak zorundadır. Bir grup içindeki baskın erkek, çiftleşme hakkını kıskançlıkla korur; dişilerin doğurgan dönemlerini yakından izler ve başka erkeklerin yavru sahibi olmasını engellemek için günlerce dişileri takip eder.
1971 yılından bu yana araştırmacılar, Amboseli Babun Araştırma Projesi kapsamında Kenya’nın güneyindeki vahşi babunları neredeyse günlük olarak gözlemliyor. Bu süreçte bireylerin sosyal etkileşimleri ve davranışları ömürleri boyunca dikkatle kaydedildi.
Lider pozisyonunun erkekler için belirgin zorluklar barındırabileceğine dair ilk ipuçları, Gesquiere ve meslektaşlarının 2011 yılında yayımladığı bir çalışmada ortaya çıktı. Bu çalışma, çarpıcı bir modeli gözler önüne serdi: Lider olmayan erkeklerle karşılaştırıldığında, alfa erkeklerin glukokortikoid seviyeleri önemli ölçüde daha yüksekti.
Stres devreye girdiğinde beyin, vücuda zorlu durumlarla başa çıkmak için enerji sağlamak üzere bu hormonları ve diğerlerini salgılar.
Erkek bir babun eşini yakından takip ediyor. C: Courtney Fitzpatrick, Texas A&M Üniversitesi
İnsanlarda bu tepkinin, “toplantıya geç kaldığınız için sokakta koşmanızdan, bir maraton koşmanıza ya da patronunuzla stresli bir toplantıya girmenize kadar her tür zorlukta aktive olduğu” belirtiliyor, diyor Alberts.
Ancak babunlarda bu stres tepkisini tam olarak neyin tetiklediği belirsizdi. Yeni çalışmada, araştırmacılar 204 erkek babunun 14 yıllık davranış kayıtlarını, hayvanların bıraktığı dışkı örneklerinden ölçülen stres hormonu verileriyle birleştirdi.
Stresin nedeni diğer erkekler değil
Sonuçlar bir kez daha gösteriyor ki, liderlik kolay değil. Alfa erkeklerin glukokortikoid seviyeleri, diğer rütbelerdeki erkeklere göre yüzde 6 daha yüksekti.
Ancak araştırmacılar yeni bir ipucu da buldu: En üst sıradaki erkeklerin T3 adı verilen tiroid hormonu seviyeleri daha düşüktü. Bu, aldıklarından daha fazla kalori yaktıklarını gösteriyor.
“Alfa olmak gerçekten enerji açısından sonuçları olan bir durum” diyor Gesquiere.
Yeni çalışma, alfa erkeklerin agresif davranışlarının — diğer erkeklere karşı tehditkar, zorba ya da baskıcı olmalarının — enerji rezervlerini tüketmediğini öne sürüyor. Alfa erkekler diğer erkeklere ne kadar sıklıkla meydan okursa okusun, stres hormonları veya tiroid hormonları bundan etkilenmiyordu.
“Bu büyük bir sürprizdi” diyor Gesquiere.
Alberts, diğer erkeklerle yaşanan bu tür çatışmaların ya çok kısa sürdüğünü ya da fazla belirsiz olduğunu ve bu nedenle alfa erkeklerin üzerinde uzun vadeli bir etkisi olmadığını söylüyor.
Ayrıca, alfa erkeklerin zirveye ulaştıklarında artık kendilerini kanıtlamak için açık bir şekilde saldırgan olmalarına gerek kalmadığı da belirtiliyor. Alfa bir erkek, yalnızca bir kaş kaldırışı ya da dişlerini göstermesiyle diğer erkekleri korkutabilir.
Dişilere Gösterilen İlginin Bedeli
Bunun yerine, araştırmacılar alfa erkek babunlar için en büyük enerji tüketimi ve stres kaynağının dişiler olduğunu buldu. Hem stres hormonları hem de enerji taleplerini gösteren tiroid hormonları, doğurgan dişileri tekel altına almak için harcadıkları zamanla doğrudan bağlantılıydı.
“Esasında bir hak iddia ediyorlar; diğer erkeklerin erişim sağlamasını engelliyorlar” diyor Alberts.
Araştırmalar, bu yoğun dikkatin onların zamanını ve dikkatini parçalara böldüğünü, bir sonraki öğünlerini bulmayı zorlaştırdığını gösteriyor.
“Sürekli kesintiye uğruyorlar” diyor Alberts. Örneğin, lezzetli bir lokmayı kazmaya veya açmaya başladıklarında dişi kalkıp uzaklaşıyor ve erkek yemeği bırakıp onu takip etmek zorunda kalıyor.
Zamanla, liderlik pozisyonunun getirdiği talepler sağlıklarına zarar verebiliyor. Amboseli babunları üzerinde yapılan önceki çalışmalar, lider erkeklerin DNA’larında yaşlanma belirtilerinin daha hızlı görüldüğünü ve sosyal hiyerarşide daha alt sıralarda yer alan erkeklere göre daha kısa ömürlü olduklarını ortaya koydu.
İnsanlarla Paralellikler
İnsan hiyerarşileri daha karmaşık olduğundan, bu bulguların insanlar için ne anlama geldiği belirsiz. İnsanlar yaşamları boyunca birden fazla topluluğa dahil oluyor ve her birinin farklı sosyal dinamikleri var. Örneğin, bir kişi işyerinde alt kademede olabilir ancak spor sahasında lider olabilir.
Gesquiere, “Ancak baskın erkek babunlar için stresin kesinlikle uzun vadeli sonuçları var” diyor.
Duke University. 22 Ocak 2025.
Makale: Laurence R. Gesquiere et al. (2025).
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >