Blog
Evler Ne Zamandan Beri Dikdörtgen Yapılıyor?
Batı Asya’da, yani ilk karmaşık yerleşimlerin ortaya çıktığı bölgede, evler başlangıçta çok farklı şekil ve boyutlarda inşa ediliyordu.
www.arkeofili.com
Yapılar her zaman köşeli ve düz duvarlı değildi. Peki, yuvarlak formlardan dikdörtgen tasarımlara geçiş nasıl ve neden gerçekleşti?
Günümüzde Pakistan sınırları içerisinde yer alan Mohenjo-daro, MÖ 2.500 yılında kurulmuş olup bilinen en eski büyük şehirlerden biri. C: Wikimedia Commons
Evler her zaman bu kadar köşeli değildi. Günümüzde yaşadığımız düz duvarlı, dik açılı yapılar, tarih boyunca farklı şekillerde inşa edilen konutların en son evrimi. Batı Asya’da, yani ilk karmaşık yerleşimlerin ortaya çıktığı bölgede, evler başlangıçta çok farklı şekil ve boyutlarda inşa ediliyordu.
Uzun süre, erken insan topluluklarının ağırlıklı olarak yuvarlak yapılar inşa ettiği ve bu geleneğin binlerce yıl boyunca devam ettikten sonra dikdörtgen binalara evrildiği düşünülüyordu. Ancak, yeni araştırmalar, Yakın Doğu’daki erken mimari gelişimin bundan çok daha karmaşık olduğunu gösteriyor.
Yuvarlaktan Dikdörtgene: Mimari Evrim Sanıldığı Kadar Basit Değil
Arkeologlar, 15.000 ila 8.500 yıl önce inşa edilmiş 23 farklı yerleşim alanındaki 118 yapının gelişimini analiz etmek için bilgisayar destekli bir modelleme kullandı. İncelenen yapılar, Akdeniz ve Ürdün Vadisi’ndeki güney Levant bölgesine aitti.
Sonuçlar, geleneksel “yuvarlaktan dikdörtgene geçiş” hipotezinin durumu tam olarak yansıtmadığını gösterdi. Çalışmanın yazarları, “Mimari gelişim, geleneksel ‘yuvarlaktan dikdörtgene’ şemasıyla açıklanamayacak kadar büyük bir çeşitlilik içeriyor” diye belirtiyor.
Araştırmaya göre, en erken dikdörtgen yapılar, 15.000 ila 11.500 yıl önce Levant bölgesinde (bugünkü İsrail, Filistin, Ürdün, Lübnan ve Suriye) yaşayan Natufian kültürü tarafından inşa edildi.
Ancak o dönemde bile yapılar büyük çeşitlilik gösteriyordu ve belirli bir yapı standardı henüz oturmamıştı. Neolitik Çağ ilerledikçe, mimari formlar giderek daha standart hale gelmeye başladı, bu da muhtemelen yerleşik yapı geleneklerinin oluşmaya başladığını gösteriyor.
Nahal Ein Gev II’deki Natufian sahasındaki yapıların çeşitli şekilleri gösteren hava fotoğrafı. C: Naftali Hilger
Neden Dikdörtgen Yapılar Yaygınlaştı?
Günümüzde binaların büyük çoğunluğu dikdörtgen geometrisine sahip. Bunun nedenleriyle ilgili çeşitli teoriler bulunuyor.
Yerçekimi ve Dayanıklılık: Düz zeminler, insanlar ve eşyalar için daha fazla stabilite sağlıyor. Dikey duvarlar ise yük taşıma açısından daha verimli.
Alan Kullanımında Verimlilik: Dikdörtgen yapılar, odaların boşluk bırakmadan yan yana dizilmesine olanak tanıyor. Yuvarlak yapılar ise genellikle köşelerde kullanılmayan alanlar bırakıyor.
İnşaat Araçları ve Teknikleri: T cetveli ve gönye gibi kullanılan temel araçlar, dik açılı yapılar inşa etmeyi kolaylaştırdı.
Bu nedenlerden dolayı, dikdörtgen mimari doğada bir “mimari doğal seçilim” sürecinden geçerek ayakta kalmış olabilir.
Gelecekte Mimari Nasıl Değişebilir?
Bugün dünyamız dikdörtgen binalarla dolu olsa da, mimari evriminin düz çizgilerle sınırlı olmadığını görebiliyoruz. Gelecekte, değişen ihtiyaçlar, yeni teknolojiler veya estetik kaygılar nedeniyle dairesel ya da daha farklı geometrik formlar geri dönebilir.
Örneğin, Ay, Mars veya daha uzak gezegenlerde koloniler kurmaya başladığımızda, dikdörtgen binalar yerine uzay ortamına daha uygun yeni tasarımlar geliştirmek gerekebilir. Binlerce yıldır mimariyi şekillendiren kurallar, yeni dünyalarda yeniden yazılabilir.
IFL Science. 27 Şubat 2025.
Makale: Goldgeier, H., Muller, A., & Grosman, L. (2025).
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >