Blog

İnsanlar günümüzde hala birer emoji biçimine getirilen güneş sembollerini, duygularını ifade etmek ya da ruh hallerini anlatmak için kullanır. Artık cebinde akıllı bir telefonu olan herkes, bir metafor olarak bu emojiyi kullanabilir. Ve dünyanın her yerinde neyden bahsettiği büyük olasılıkla anlaşılır.

Kültürler arası sembollerin birçok aynı özelliği ve anlamı olsa da, birçok farklılığı da vardır. Aslında bu sembolün tarihi oldukça uzun ve karmaşıktır.

Antik Dünyada Güneş Sembolü

Eski Mısır güneş tanrısı Ra ve kafası üzerindeki güneş diski

Güneşi temsil eden semboller, binlerce yıldır kültürler ve kıtalar arasında var olmuştur. Eski Mısır, Mezopotamya, Aztek ve Hellen kültürleri, güneşi çeşitli semboller kullanarak tasvir etmiştir. Bu sembollerin belirgin bir şekilde öne çıktığı çok sayıda eseri de arkalarında bırakmışlardır. Daireler, diskler, ışınlar ve taçlar en yaygın temalardan bazılarıdır.

Bu sembollerin çoğunu ve kendi kültürlerindeki yerlerini anlamak için, güneşin bu eski toplumlar için ne anlama geldiğini bilmek önemlidir. Antik çağda, güneş genellikle sadece fiziksel bir fenomen olarak değil, bir tanrı olarak da görüldüğü için, kraliyete ve ilahiyata atıfta bulunan önemli semboller arasındaydı. Dolayısıyla bu ilahi güneş aynı zamanda güçle, iktidarla yakından bağlantılıydı.

Özellikle Antik Mısır, güneş merkezli bir din kültürünün bilinen en iyi örneklerinden biridir. Zaten güneşin Antik Mısırlılar için önemi, güneşe ait sembollerin kullanım sıklığıyla ortadadır.

Belki de bahsettiğimiz bu sembollerin en eskisi, kanatlı güneş sembolüdür. Kanatlı güneşin tarihini, MÖ 2575’ten MÖ 2150’ye kadar süren Mısır’ın Eski Krallık Dönemine kadar uzatabiliriz. Bu eski sembolün, her iki tarafta uzanmış kanatlarla çevrili bir güneş diskini tasvir eder. Sıklıkla, iki stilize kobra veya uraeus, güneşin her iki tarafında yer alır vaziyettedir.

Kanatlı Güneş Sembolü

Bununla birlikte, bu kanatlı sembol yalnızca güneşe obsesif bir şekilde takıntılı olan eski Mısır’da kullanılmıyordu. Yakın Doğu, İran, Anadolu ve Mezopotamya’da da kullanılıyor ve oldukça önemli bir yer tutuyordu. Özetle bu dönemde güç, tanrısallık, sonsuz yaşam ve ruh gibi kavramları sembolize etmek için kullanılıyordu.

Sonrasında ise güneş sembollerinin takibini Antik Yunan ve Roma’da da yapabiliriz. Zira güneş genellikle bu kültürler içerisinde hem kişileştirirmiş (personifikasyon) hem de başka kültlerle iç içe girmiştir. Örnek için Güneş tanrı Helios’u ve Tanrı Apollon’u verebiliriz. Yandaki antik tasvirlerini ve ünlü ressamların çizdiği resimlerini kaydırarak inceleyebilirsiniz.

Hanedanlık armaları ve Ortaçağ Dönemi

Edward IV arması

Tarih ilerledikçe, bu sembollerinin gelişimi devam etti. Ortaçağın sonlarında (MS 1000 – 1500) baktığımızda, bizim için oldukça tanıdık bir sembol belirmeye başlamıştı.

Büyük bir merkezi diske ve çevresinde dalgalı, yayılan ışınlara sahip dairesel bir motif… Çoğunlukla oldukça ciddi görünen bir insan yüzüyle antropomorfize ediliyordu.

Özellikle ‘ay’ın aksine, hep eril enerjiyle ilişkilendirilen güneş, bu dönemde de genellikle hanedan rozetleri, aile armaları ve bayraklar üzerinde sık sık görüldü. İngiltere’den Edward II ve Edward IV bunları kullananlar arasındaydı. Fakat bunu bir saplantı haline getirmiş, çok daha meşhur bir isim vardı.

Güneş Kral XIV. Louis dönemi güneş sembollerine bir örnek
Versay sarayı

Elbette Fransa tarihinin en uzun tahta kalmış ismi olan XIV. Louis. Louis’in 72 yıllık saltanatı boyunca, oldukça belirgin bir şekilde bu sembolü kullanmıştır. Bunun sebebi döneminin en büyük ve en güçlü krallığı olma iddiasında olan Fransa’nın, tıpkı güneşin Samanyolu Galaksi’sinin merkezinde olması gibi Fransa’nın da bütün Avrupa’nın kalbinde bir güç olma iddiasından kaynaklıdır. Louis bu yüzden güneşi kendisi ile benzeştirmiş ve zorluklarla inşa ettirdiği Versay sarayı içerisinin her yerinde güneş sembolleri kullanarak kendisinden ”Güneş Kral” olarak bahsedilmesini sağlamıştır. Ayrıca Louis, dönemin Fransız gökbilimcilerine sürekli bu konuda baskılar yapmış ve gezegenlerin dizilişleriyle, Fransa’nın en kudretli krallık olduğunu kanıtlamalarını istemiştir.

Bu rozetler ve armalar üzerindeki güneşlerin anlamı, Roma tanrısı Sol Invictus (Batmayan Güneş) ve dolayısıyla Helios bağlantılı olması muhtemeldir. Antik dönemlerdeki gibi, bu güneşler de gücü ve ihtişamı temsil eder. Bu oldukça ciddi bakışlı güneşlerin, uzun ve dalgalı ışınlarıyla birlikte tasviri Rönesans boyunca devam etmiştir.

Ortaçağ’da güneş sembolizmine bir örnek
C: Munich State Library

Modern Dünyada Güneş Sembolleri

Günümüzde, hala bu sembolle sık sık karşılaşıyoruz. Artık dünya genelinde birçok işlevde kullanılır durumdadır.

Tabiat ve dini anlamlardaki önemi hala devam ederken; dünya çapında birçok bayrak ve amblemi de süsleyip, ulusal gücün sembolü haline de gelmiştir.

Günümüzde hava durumu sembolleri gibi pratik ve basit işlevlerinin yanı sıra bilimsel olarak da önemi oldukça artmıştır.

Şu açıkça anlaşılmalıdır ki; günümüzde hala birçok dinde ve birçok bayrakta sembolik anlamları süregelmektedir. Buna ek olarak bilimde de oldukça büyük bir yer kaplamaktadır. Bu da gelişimini etkileyen bir başka faktördür.

New Mexico Bayrağı

Güneş sembolleri hakkında dikkat çekici olan asıl şey, zaman içerisinde ne kadar az değiştiği ve basit bir sembolü paylaşan ne kadar çok insan, ne kadar çok dönem ve ne kadar çok kültür olduğudur. Semboller, onları ortaya çıkaran medeniyetler çoktan yok olmasına rağmen, bugün hala kalıcılığını ve işlevselliğini devam ettirir. Her anlamda insanlık için ortak bir noktadır.