Hatay’da bulunan ve üstünde ne yazdığı konusuyla gündeme oturan “İskeletli mozaik” hakkında makale yayımlandı. Bilimsel makalesinin yayımlanması ile mozaik üstüne yapılan tüm tartışmalar da sonlanmış oldu.

Antakya’da bulunan iskeletli mozaik, Türkiye basınında olduğu gibi dünya basınında da büyük bir yankı uyandırmıştı. Antiocheia Antik Kenti’nin bir mahallesinde üzerinde Grekçe “Neşeli ol hayatını yaşa” yazan bir mozaik bulunduğu iddia edilmişti. MÖ 3. yüzyıla tarihlendiği belirtilen ve bir evin yemek salonuna ait olduğu belirlenen mozaik, basına duyurulması ile uzun süre gündemi meşgul etmişti. Fakat daha sonra mozaiğin üstünde sadece “neşe” yazdığı ve MS. 3. yüzyıla tarihlendiği ortaya çıkmıştı.

Tartışmalara konu olan mozaiğin makalesi Adalya’nın Mayıs 2016 sayısında yayımlandı. Makalede “iskeletli mozaik” hakkında en ince detaylara da yer verildi.

İskeletli Mozaik Yemek Odasının Tabanını Süslüyordu

Bölgede yürütülen kazıların bilimsel danışmanı Hatice Pamir’in kaleme aldığı makaleye göre, Antakya Kurtuluş Caddesi, İplik Pazarı mevkisinde, Hatay Arkeoloji Müzesince 2013 yılında yürütülen kurtarma kazısında bir kısmı korunagelmiş figürlü taban mozaiği içeren konut ve çevresi kazıldı.

MS. 276 ila MS. 337 yılları arasına tarihleniyor

Üst üste yapılaşma nedeniyle orijinal planı bozulmuş olan ancak 7 mekânı tanımlanabilmiş konutun, avlu etrafında sıralanan mekânları ve avluya açılan geniş ziyafet salonu olan tricliniumu ile Geç Antik Çağ Antakya evlerinin planına benzemekte. Konutun inşası sikke buluntulara göre en erken MS. 276 ve en geç MS. 337 yıllarıdır.

Mozaik, Birbirine İlişkili Üç Bölümden Oluşuyor

Tricliniumda (yemek odası) yer alan büyük kısmı yok olan taban kaplamasının korunabilmiş figürlü mozaik tabanı konu bakımından birbiri ile ilişkili bu üç panelden oluşmakta. Üç mozaik panelin merkezinde: güneş saati önünde duran bir erkek figürü ve eşlikçisi; ikinci panelde kısmen korunagelmiş elinde ikili çubuktan oluşan bir alet tutan Afrikalı figürü ve üçüncü panelde bir yastığa dayanmış hafif uzanmış, bir elinde içki kabı tutan iskelet, şarap amphorası ve ekmek tasvirleri işlenmiştir.

İlk Panelde “Yemekten Önce Hamama Gitme” Sahnesi

Afrikalı figürün yer aldığı panelde, merkez panel ile ilişkili, Roma sosyal yaşamında akşam yemeğine katılmadan önce hamama gitme konusu işlenmiş.

Orta Panelde “Akşam yemeğini kovalayan parazitler” Sahnesi

Merkez paneldeki güneş saati ve üzerinde Q (Theta) harfi, “Trekhe Deipnos Yemeğe Koş” yazıtı ve acele içinde erkek figürü, arkasında eşlikçi figürü ve “Akairos uygunsuz zaman” yazıtı ile davetli olduğu yemeğe yetişmek için saate bakarak acele ile koşuşturan bir kişinin yemeğe saatinde yetişme çabası komik bir şekilde yansıtılmaktadır. Bu telaş içindeki figür ve konu Menander’in oyunlarında tasvir edilen “Akşam yemeğini kovalayan parazitler” sahnesi olarak yorumlanmakta.

İskeletli Mozaikte “Neşe” Yazıyor

Üçüncü panel ise bir yastığa rahat bir şekilde uzanmış elinde içki kabı tutan bir iskelet, şarap ve ekmek tasviri, “Euphrosinos, Neşe” yazıtı ile convivium ziyafet konusu işlenmiştir. Roma dünyasında, ziyafetlerde hayatın güzelliğini ve sevincini coşkusunu göstermek için ölüm temasını işleyen iskelet tasvirleri ziyafet salonlarında kullanılmıştır. Bu panelde banquet sahnesindeki insan iskelet figürü, şarap ve ekmek ve sahnenin üstündeki yazıt ile bir convivium sahnesi, ölümün sonsuzluğuna karşı, hayatın neşesine katılmak gerektiği anlatılmaktadır.

Mozaikte Roma Sosyal Hayatı İronik Olarak Yansıtılıyor

Üç konu ile günlük yaşamın anlatıldığı paneller gerek konusu gerekse farklı üslup ve tekniği ile özgün bir yere sahip olmakta ve Antakya mozaik repertuarına yenilik katmakta. Paneller, Antik Çağ’ın ünlü paraziti Chairephon’un yemek ziyafetine katılması konusundan esinlenmiş bir figür olan “bir parazitin yemeğe katılma” karar anı, zenci figür ile “hamam teması” ve banquet yapan iskelet figürü ile “convivium” sahnesini konu edinmekte, o dönemdeki Roma sosyal hayatını ironik bir anlatımla yansıtmaktadır.

Geç Antik Çağ Antakyası’nın evlerinin mozaik taban kaplamalarında, Klasik ve Hellenistik edebiyatın epik ve tragedyalarından alınma edebi, teatral ve mitolojik konular, Hellenistik yazın sanatının görsel sanat üzerindeki etkisini vurgulamaktadır. Figüratif panel içerdiği konuları, stilistik ve ikonografik eğilimi bakımından Antakya mozaiklerinde hakim olan MS. 3. ve 4. yüzyıl özelliklerini göstermekte.

Arkeofili.com