İngiltere’nin en eski çayı olduğuna inanılan bitki, Londra’daki Doğal Tarih Müzesi’nin deposunda bulundu. “Çin’den gelen bir çay türü” olarak etiketlenen ve içi, kurutulmuş çay yapraklarıyla dolu kutu, 300 yılı aşkın bir süredir dikkatlerden kaçmıştı.

Londra’daki Doğal Tarih Müzesi’nde bulunan kurutulmuş çay yaprakları.
(Natural History Museum/Queen Mary University of London)

Londra Queen Mary Üniversitesi tarihçileri, yeni kitapları “Çay İmparatorluğu: Dünyayı Fetheden Asya Yaprağı” için yaptıkları araştırmalar sırasında, İngiltere’nin gözde içeceğinin en eski kalıntılarını da beklenmedik bir şekilde keşfetmiş oldular.

Coultan ve kitabın diğer yazarları Markman Ellis ve Matthew Mauger’a göre çay, İngiltere’ye, İskoç cerrah, tüccar ve bitki avcısı James Cuninghame tarafından 17. yüzyılın sonları ve 18. yüzyılın başlarında Çin’e yaptığı seyahatlerden birinde getirildi.

Cuninghame, 1697 yılında, erken-modern çay ticareti için bir merkez niteliğinde olan, Fujian eyaletindeki Amoy’da özel bir yasadışı ticaret yolculuğuna katılmıştı. Coulton, “1699’da İngiltere’ye geri döndü ve çok kısa süre sonra, ünlü Doğu Hindistan Şirketi ile tekrar Çin’e gitti. Chusan Adası’nda kaldığı 3 yıl içinde, çay bitkisini keşfetti ve çay yapraklarının yerel üretimine bizzat tanık oldu.” dedi.

Bir Lüks Tüketim Ürünü Olarak Çay

Çay, bugün birçok kültürde ve gelenekte çok önemli bir içecek. Ancak, bahsi geçen yıllarda çay, alışılmadık, egzotik ve sosyetik bir zevk unsuru olarak tarif ediliyordu. İngiltere’deki çay tüketimi, Cuninghame’ın bu yeşil yaprakları 1700 yılında ithal etmesinden ancak onlarca yıl sonra yaygın hale geldi.

“7’inci yüzyılda, sıcak su ile bu yaprakları kaynatmak kadar basit bir işlem, gerçekten çok olağandışı olarak algılanıyordu. Fiyatı, lüks tüketim ürünü denilebilecek kadar yüksekti ve en iyi çay, en iyi kahveden neredeyse 10 kat daha pahalıydı.” diyor Coulton. 1663’te, en kaliteli çay 60 şiline satılırken, en iyi kahvenin 6 şiline satıldığı da aktarılan ilginç bilgiler arasında.

Ayrıca Coulton, 1650’den 1700’e kadar, İngiltere’nin çay içme alışkanlığının tamamen yeşil çaya dayandığını, 18. yüzyılın ikinci çeyreğine kadar siyah çayın tahtı henüz devralamadığını da belirtiyor.

300 Yıl Sonra Aydınlanan Gerçek

Cuninghame İngiltere’ye geri döndüğünde, Çin’den getirdiği çay bitkisini fizikçi ve koleksiyon meraklısı Hans Sloane’a hediye etti. Hans Sloane bu bitkiyi, çok sayıda farklı bitki örneğinin olduğu koleksiyonuna eklemesi için İngiliz Müzesi’ne miras bıraktı.

Bu kurutulmuş yapraklar, daha sonra Londra’daki Doğal Tarih Müzesi’ne transfer edilerek, botanik koleksiyonlar içerisinde depolandı ve burada 300 yıl boyunca saklı kaldı. Hans Sloane’ın koleksiyonları, Londra Queen Mary Üniversitesi tarihçilerinin araştırması kapsamında ayrıntılı olarak incelenene dek, İngiltere’nin en eski çayı olduğu düşünülen bitkinin varlığı gizli kalmıştı.