“Bir köpeği köpek yapan nedir?” sorusuyla yola çıkılan araştırmada, geçmişte insanların günümüzdekinden daha farklı bir köpek tanımının olduğu gösterildi.

Köpekler ve insanlar yüzyıllar boyunca yakın bir ilişki kurdu ve birbirlerini bir aile bireyi olarak gördü. New Mexico’nun ilk yerleşimlerine doğru bakıldığında ise evcilleştirilmiş köpekler ve insanlar arasında kurulan bu yakın bağın kökeninin izi sürülebilir. Fakat New Mexico Üniversitesi’ndeki antropologları ilgilendiren şey ise bu köpeklerin aslında bizim köpek diye kabul ettiğimiz hayvanlar olup olmadığı.

Yeni yayımlanan bir makalede, üniversitenin Antropoloji Departmanı’nda araştırmacı olan Victoria Monagle, Cyler Conrad ve Emily Lena Jones “Bir köpeği köpek yapan nedir?” sorusunu cevaplamak için yola çıktılar. Çalışma grubu, New Mexico’da Rio Grange Valley’in yukarısında bulunan 14. yüzyıla ait bir sit alanı olan Arroyo hondo Pueblo’daki köpekgillere (Canidae) ait kalıntılar ile araştırmalarına başladı. Kanidler yani köpekgiller evcil köpekleri, kurtları, çakalları, tilkileri ve dingoları içeren etçiller takımına (Carnivora) ait bir familyadır.

(Amerika’nın İlk Evcil Köpekleri Sibirya’dan Gelmiş)

Jones “Evcil köpekleri ve vahşi kanidleri birbirlerinden ayırt etmek zooarkeologlar için uzun süredir var olan bir zorluk” diye belirtiyor. “Arkeolojik alanlardan ede ettiğimiz kanid kalıntıları, morfolojilerine dayanarak iki gruba da ait olabilir.”

Böylesine benzer kemik yapıları ile arkeologlar bir kanidin evcil olup olmadığını belirlemek için antik DNA’ya başvurdular. Antik DNA’nın geleneksel zooarkeoloji ile kombinasyonu, insanların hem evcil hem de vahşi kanidler ile olan ilişkisine dair anlayışımızı fazlasıyla arttırdı.

Jones “Fakat, aynı zamanda genetik bilimi insan-hayvan ilişkilerindeki bütün hikâyeyi anlatmıyor” diyor. “Tek bir kanidin genetik yapısına dayanarak hayvanın insanla nasıl bir ilişkiye sahip olduğunu bilmiyoruz. Geçmişte insanlar, vahşi kanidlere tıpkı günümüz insanının köpeklere davrandığı gibi yaklaştılar. Bu durum, insanların “vahşi” hayvanları nasıl gördüklerine dair önemli bir anlayış kazandırıyor”

(Antik Yunanlılar Evcil Köpeklerine Nasıl İsim Veriyordu?)

Monagle “Bu araştırmanın güneybatıdaki insan-kanid ilişkisindeki farklılıklar adına yapılacak tartışmaları başlatacağını umuyoruz” diye ekliyor. “Araştırmacılar da dahil birçok insan, insanların ve köpeklerin tarih boyunca neden özel bir bağa sahip olduğu konusuyla ilgilendi. Kendimize köpeği farklı kılan nedir diye sorduk. Ve daha basit bir şekilde, köpek nedir?”

Pueblo evcil hayvanları

Arroyo Hondo Pueblo Santa Fe’nin güneydoğusuna yaklaşık 8 km uzaklıkta bulunan bir arkeolojik sit alanıdır. Pueblo halkının beslenme düzenini fasulye, kabak, yabani bitkiler ve geyik, tavşan ve hindi gibi et çeşitleri oluşturuyor. Birçok evcilleştirilmiş hindinin bu alanda gezinmiş olması, kazılar esnasında neden fazla sayıda kanid kemiğinin bulunmadığının sebebi olabilir.

“Bu örneklerin eksikliği ve oldukça az sayıda olması yüzünden analizciler, evcil hayvanların Pueblo’da nadir göründüğünü kanısına vardı. Belki de bu hayvanlar, hindiler için risk oluşturuyordu.”

New Mexico’nun Pueblo insanlarının köpeklerle veya kurtlarla veya çakallarla arkadaş olup olmadığını anlamak için Pueblo’daki farklı bölgelerden elde dilen örnekler üzerinde izotop analizi yapıldı.

Jones “Bu hayvanların ne yediğini ve böylece insanların onları besleyip beslemediğini anlamanın bir yolu olarak kanidlere ait kemik izotoplarını analiz ettik” diyor. “Bu verileri kanidlerin elde edildiği bölgeler hakkındaki bilinenlerle karşılaştırdık”

Birçok kemik, kiva denilen Pueblo insanlarının dini törenlerde kullandıkları odalarda veya diğer iç mekanlarda bulundu. Bu da hayvanların Pueoblolular tarafından değerli kabul edildiklerini öne sürüyor. Bazı kemiklerin ise dış mekanlarda bulunması hayvanın büyük ihtimalle vahşi olduğunu gösteriyor.

“Sonuçlarımız gösteriyor ki köpeğin Arroyo Hondo’da antik DNA ile belirlenmesi, evcilleştirilmiş bir hayvan için beklediğimiz ayrıcalıklı muamele ile her zaman uyuşmuyor. Aynı şekilde, vakaların en azından bir tanesinde antik DNA ile çakal olarak teşhis edilen bir hayvan, insanlar tarafından beslenmişti ve evcil köpek zannetmemize sebep olacak şekilde gömülmüştü.”

En nihayetinde bu çalışmanın bulguları Arroyo Hondoluların, günümüz evcilleştirme araştırmalarından daha farklı bir şekilde köpeği tanımlamış olabileceklerini öne sürüyor. Pueblo insanları hem evcil hem de vahşi kanidler ile en yakın arkadaş oldular.

Phys. 5 Ekim 2018.

Makale: Monagle, V., Conrad, C., & Jones, E. L. (2018). What Makes a Dog? Stable Isotope Analysis and Human-canid Relationships at Arroyo Hondo Pueblo. Open Quaternary, 4(1).

www.arkeofili.com