Blog
İrlanda’daki Neolitik Mezarlar Kraliyet için Yapılmamış
İrlanda’nın Neolitik Dönemi, yaklaşık MÖ 3.900 ile MÖ 2.500 yılları arasında sürmüştü. Bu dönemde insanlar, insan kemikleri ve kremasyon kalıntılarının konduğu “megalitik anıtlar” olarak adlandırılan büyük taş yapılar inşa ettiler.
www.arkeofili.com
Antik DNA üzerinde yapılan yeniden analiz, İrlanda’da tarıma geçişten dört yüzyıl sonra büyük bir kültürel değişim yaşandığını gösteriyor.
İrlanda’daki Newgrange Neolitik geçit mezarı. C: Wikimedia Commons
Arkeologlar uzun zamandır İrlanda’daki Taş Devri mezarlarının kraliyet mensupları için inşa edildiğini varsayıyordu. Ancak bu 5.000 yıllık mezarlardan çıkarılan 55 iskeletin DNA’sı üzerinde yapılan yeni bir analiz, bu mezarların bir hanedana değil, tüm topluluğa ait olduğunu ortaya koyuyor.
İrlanda’nın Neolitik Dönemi, yaklaşık MÖ 3.900 ile MÖ 2.500 yılları arasında sürmüştü. Bu dönemde insanlar, insan kemikleri ve kremasyon kalıntılarının konduğu “megalitik anıtlar” olarak adlandırılan büyük taş yapılar inşa ettiler. Bu anıtların mezar yeri oldukları açık olmakla birlikte, arkeologlar bu anıtlara kimlerin gömüldüğü ve bu yapıların ritüel, tören ya da gösteri gibi başka amaçlara hizmet edip etmediği konusunda uzun süredir tartışıyor.
Erken dönem DNA analizleri, bu anıtları inşa edenlerin büyükbaş hayvan besleyen ve tahıl eken ilk çiftçiler olduğunu ortaya koymuştu. Aynı zamanda bu mezarların, ensest evlilikler yapan elit hanedanlara ait olduğunu da öne sürmüştü. Ancak Cambridge Archaeological Journal’da yayımlanan yeni bir çalışma, bu mezarlara gömülen kişilerin kimlikleri ve aralarındaki bağlar konusunda arkeologların yanılıyor olabileceğini gösteriyor.
Çalışmanın başyazarı ve Dublin Üniversitesi’nden arkeolog Neil Carlin’e göre, megalitik anıtlar muhtemelen kraliyet mezarları değil, insanların farklı mevsimlerde bir araya gelip çalıştıkları, şölen yaptıkları ve ölülerini gömdükleri ortak alanlardı. Ayrıca çalışma, bu toplumun, dört yüzyıllık daha basit mezar uygulamalarından sonra büyük bir değişimle bu mezarları inşa etmeye başladığını da öne sürüyor.
Arkeologlar, İrlanda’da dört farklı eski mezar türü tespit etti. Bunlardan üçü Neolitik Dönem’in erken safhalarında kullanılmış basit mezarlarken, dördüncüsü olan “gelişmiş geçit mezarı” yaklaşık MÖ 3.300’lerde ortaya çıkmıştı. Geçit mezarları, taş bir koridorla girilen büyük dairesel tepeciklerdi. Stonehenge ve Mısır piramitlerinden daha eski olan bu yapılar günümüzde hâlâ İrlanda’nın birçok yerinde görülebiliyor. En bilinen örneklerinden biri, Newgrange geçit mezarı.
Carlin ve ekibi, geçit mezarlarına gömülmüş bireylerin çoğunun yakın akraba olmadığını fark etti. Araştırmacılar bu gözleme dayanarak, “Bu mezarların, yalnızca kendi akrabalarını gömen bir hanedanın mezar alanı olduğu söylenemez” sonucuna vardılar.
Megalitik anıtların Neolitik halk için açıkça önemli olduğu biliniyor. Ancak bunların biyolojik bağlara dayanmadığını fark eden araştırmacılar, Neolitik Dönem’de akrabalık yapılarındaki değişimi daha derinlemesine anlamak istediklerini belirtiyor. DNA verilerini ve mezar uygulamalarındaki ince farklılıkları dikkatlice inceleyen ekip, İrlanda’da tarımın ilk dört yüzyılından sonra önemli bir sosyal değişim yaşandığını ortaya koydu.
Erken Neolitik Dönem’de kullanılan küçük ve basit mezarlar, genetik çalışmalarla da örtüşüyor; bu dönemdeki toplulukların küçük ve biyolojik olarak yakın akrabalardan oluştuğu görülüyor. Ancak daha sonraki Neolitik Dönem’de inşa edilen büyük geçit mezarlarında gömülü kişilerin genetik olarak çok daha çeşitli ve uzaktan akraba oldukları DNA analizleriyle gösterildi.
Carlin, “Bu durum, bu mezarları kullanan akraba gruplarının daha geniş bir ölçekte etkileşimde olduğunu ve çocuk sahibi olmak için geniş topluluklar içinden eşler seçtiklerini yansıtıyor” diyor.
Bu değişimin nedeni ise henüz net değil. Ancak araştırmacılar, Neolitik İrlanda’daki geçit mezarlarının kümeler hâlinde olmasının, farklı toplulukların belki de mevsimsel olarak bir araya gelip ortak törenlere katıldığını gösterebileceğini öne sürüyor.
Araştırmacılar, Neolitik Dönem’in güçlü hanedanlarca yönetilen bir dönem olmaktan çok, “daha eşitlikçi bir toplum” dönemi olarak görülmesi gerektiğini savunuyor. Yine de, MÖ 3.600’den sonraki toplumsal değişimleri tam olarak anlayabilmek için DNA, eserler ve anıtsal mimariye dair yeni çalışmaların yapılması gerekiyor.
Live Science. 18 Nisan 2025.
Makale: Carlin, N., Smyth, J., Frieman, C. J., Hofmann, D., Bickle, P., Cleary, K., … Pope, R. (2025).
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >