Güney İtalya’da günümüzden 32,000 yıl önce, yani tarımın başlangıcından çok önce yulaf öğütmek için kullanılmış bir öğütme taşı bulundu. Öğütme taşıyla un haline getirilen yulafla lapa pişitilmiş ya da ekmek yapıldığı düşünülüyor.

Grotta Paglicci’de bulunan öğütme taşı. (Görsel: Stefano Ricci.)

Floransa Üniversitesi’nden Marta Mariotti Lippi ve meslektaşları, Avrupa’daki erken Gravettian kültürünün besin üretimi hakkında daha fazla bilgiye sahip olmak için 32,000 yıllık öğütme taşını inceledi. Taş alet, Güney İtalya’daki Grotta Paglicci’de 1989 yılında bulunmuştu. Grotta Paglicci günümüzden 34,000 yıl öncesinden 32,000 yıl öncesine kadar taş çağı avcı toplayıcıları tarafından kullanıldı. Yerleşimde at ve el izleri resmedilen duvar resimleri ile, kemikler üzerine yapılmış keçi, inek, yılan, kuş yuvası içinde yumutalar ve bir av sahnesi betimleri bulundu.

Taş alet üzerinden alınan kalıntı örneklerinde birçok farklı nişasta tanesi bulundu. Nişasta tanelerinin alet üzerindeki dağılımı da, aletin tahıldan un yapılmak için kullanıldığını destekliyor. Kalıntılarda görülen şişmiş ve jelatinimsi hale gelmiş nişasta taneleri, bitkilerin öğütülmeden önce ısıtıldığını düşündürüyor.

Böyle bir ısıl işlem, iklimin günümüzden daha soğuk olduğu Orta Üst Paleolitik dönemde bitkilerin kurumasını hızlandırmak için gerekli olmuş olabilir. Lippi ısıtmanın ayrıca tahılın öğütülmesini kolaylaştıracağını ve daha uzun süre dayanmasını sağlayacağını ekliyor.

Bu çok aşamalı işlem zaman alıcı olsa da aynı zamanda yararlıydı. Tahıllar besin açısından değerli yiyeceklerdi. Tahılı una çevirmek de iyi bir taşıma yöntemi olurdu, ki bu da Paleolitik göçebeler için önemli bir noktaydı. 

Taş alet üzerinde en yaygın olarak bulunan nişasta tanelerin yulafa ait olduğu ortaya çıktı. Böylece hem insan tüketimi için işlenmiş en eski yulaf kalıntıları, hem de insanların yulaf tükettiğine dair ilk kanıtlar bulunmuş oldu. Bulgular Grotta Paglicci sakinlerinin aynı zamanda bitkileri tüketmek için hazırlarken çok aşamalı bir işlem kullanan en erken insanlar olduğuna işaret ediyor.

Lippi, Paleolitik insanların yabani yulafları öğüterek un yapmış olabileceğini, bu unu da pişirerek lapa yapmış ya da bir çeşit yassı ekmek yapmış olabileceğini söylüyor.

University College London’dan Matt Pope, bulguların erken insanların beslenmesine ve gıda üretiminin yayılmasına da ışık tuttuğunu söylüyor. Pope, bitkilere dayanan bir beslenmenin faydalarını görmek için, toplumun son 10,000 yıldır büyük ölçüde işlenmiş tahıllar sayesinde ilerlediğine göz atmak gerektiğini söylüyor.”Beslenme, bitkisel gıdaların işlenmesiyle ilgili denemeler ve kültürel karmaşıklık arasında henüz keşfedilememiş bir ilişki var” diyor Pope.

Grotta Paglicci mağarasının içi, duvar resimleriyle birlikte görülüyor. (Görsel: Stefano Ricci)

Washington Üniversitesi’nden Erik Trinkaus “Bu da Üst Paleolitik dönemde teknoloji üreten, sanat eserleri yapan, ve özenli ölü gömme sistemleri geliştiren Avrupa’nın Gravettian kültürünün kaydettiği ilerlemelere başka bir örnek. Bu insanlar 15 yıl önce ‘Altın Çağ’n Avcıları’ olarak nitelendirilmişti, ayrıntıları da hala yavaş yavaş günyüzüne çıkıyor” diyor.

Lippi’nin ekibi öğütme taşları hakkında araştırmalar yapmaya devame ederek Paleolitik diyet hakkında yeni bilgiler açığa çıkarmayı umuyor. Trinkaus öğütme taşlarının uzun bir geçmişi olduğunu belirterek, insanların 32,000 yıldan daha önceki zamanlarda da farklı yabani bitkileri öğütüp yemiş olabileceğini söylüyor.

Pope ise “Daha önce köklerin ve su kamışının (hasır otu) işlendiğine dair kanıtlar bulmuştuk. Fakat şimdi bir tahıldan, üstüne üstlük oldukça aşina olduğumuz bir tahıldan bahsediyoruz. Eğer sistematik olarak öğütme taşı teknolojisini inceleyebilirsek bunun çok daha yaygın bir olgu olduğunu bulabiliriz” diyor.