Blog
Kolomb Öncesinde Aztek Elitleri Acımasız Sömürücülerdi
Aztek İmparatorluğu’ndaki temel sosyal ayrımlar soylu sınıf, halk ve köleler arasındaydı. Kaynaklar üzerinde özel kontrole sahip olan seçkinler, halk üzerinde hakimiyet kurmuşlardı.
Begüm Bozoğlu - www.arkeofili.com
Kolomb Öncesi Meksika’daki ekonomik ilişkiler, Aztek yöneticilerinin acımasız sömürücüler olduğunu gösteriyor.
C: Wikimedia Commons
İspanyollar, işgal ettikleri Aztek topraklarına eşitsizliği kendileri getirmediler; yalnızca halihazırda mevcut olan sosyo-ekonomik yapıyı kendi planlarına uygun şekilde uyarlayarak inşa ettiler. Guido Alfani ve Alfonso Carballo’nun yazdığı “İspanyol işgalinin arifesinde Aztek İmparatorluğu’nda gelir ve eşitsizlik” başlıklı makaleleri Nature Human Behaviour’da önce yayımlandı.
Günümüz Meksika’sında diğer Latin Amerika ülkelerinde de olduğu gibi oldukça eşitsiz bir gelir dağılımı var. Alfani ve Carballo bu bilinen gerçekten yola çıktılar ve İspanyol hakimiyetinin Aztek İmparatorluğu’nun yerini almasından önceki durumun farklı olup olmadığını araştırmaya başladılar. Bu yönetim biçimi, zamanla kan da dahil olmak üzere haraç ödemesi gereken bir dizi vilayeti yönetmeye başlayan üç şehir devletinin ittifakından doğmuştu. Tarım faaliyetleri verim açısından oldukça gelişmişti, ancak tekerlek bilinmediğinden ve hiçbir hayvan çalıştırılmadığından verilen emek son derece yoğundu.
Aztek İmparatorluğu’ndaki temel sosyal ayrımlar soylu sınıf, halk ve köleler arasındaydı. Kaynaklar üzerinde özel kontrole sahip olan seçkinler, halk üzerinde hakimiyet kurmuşlardı. Her eyalet için belirlenen vergiler, eyaletin nasıl Aztek İmparatorluğu’nun bir parçası haline geldiğine bağlı olarak değişkenlik gösteriyordu. Aztek İmparatorluğu’na askeri açıdan direnen eyaletler, ele geçirildiklerinde, daha yüksek imparatorluk vergi oranlarına tabi tutuluyordu.
Aztek İmparatorluğu’ndaki gelir dağılımının modern Amerikan devletleriyle karşılaştırılmasına dair bir grafik. D1, ilk ondalık dilim (en yoksul %10); D10, onuncu ondalık dilim (en zengin %10). Meksika ve ABD’ye ilişkin veriler Dünya Gelir Eşitsizliği Veritabanından alındı. Kolmogorov-Smirnov testi, Aztek İmparatorluğu’nun rapor edilen dağılımının modern Meksika (D = 0.55, P = 0.004) ve ABD’den (D = 0.65, P = 0.000) istatistiksel olarak farklı olduğunu doğruluyor. (C: Nature Human Behaviour (2023). DOI: 10.1038/s41562-023-01636-3)
İspanyol öncesi Meksika’nın gelir düzeylerini değerlendirmedeki ana engel, elbette ilgili verilerin azlığından kaynaklanıyor: Aztek arşivleri İspanyol birlikleri tarafından büyük ölçüde yok edildi ve geriye çok az kullanılabilir bilgi kaldı. Bu nedenle yazarlar, arkeolojik verileri kullanarak nüfus yoğunluğundaki farklılıkarldan yararlanarak, Aztek İmparatorluğu’nda kişi başına düşen geliri tahmin ettiler. İspanyol işgalinin arifesinde kişi başına düşen ortalama gelirin yaklaşık 690 ABD doları olduğunu tahmin ediyorlar; bu da günümüz İspanya’sından önemli ölçüde daha düşük. Bu ortalama, kentlerle kırsal alanlar arasındaki önemli farklılıkları gizliyor.
Alfani ve Carballo, işgalden önce en zengin yüzde 1’lik kesimin toplam gelirin yüzde 41,8’ini kazandığını tahmin ediyordu. En zengin yüzde 5’lik kesim dikkate alındığında ise bu oran yüzde 50,8’e çıkıyor. En yoksul yüzde 50’nin gelir payı sadece yüzde 23,3 olduğundan, bu durum çok çarpık bir gelir dağılımına yol açıyor, hatta bugünkünden bile daha kötü. İmparatorluk yönetici sınıfı, eyalet yönetici sınıfı ve yönetici olmayan soylular toplam nüfusun yüzde 2’sinden azını oluşturuyordu ancak toplam gelirin yüzde 46,6’sını topluyordu.
C: Bocconi Üniversitesi
Bu durum, aslında sadece birkaç yüz kişiden oluşan küçük bir İspanyol ordusunun Aztek İmparatorluğu’nu nasıl hızla istila edebildiğini açıklamaya yardımcı oluyor. İmparatorluğun geniş bölgeleri son derece merkezileştirilmiş vergi tahsilatına o kadar tepkiliydi ki, yaşam standartları asgari geçim seviyesinin yalnızca biraz üzerinde olan halklar, aslında İspanyolların safında silaha sarılmıştı.
Guido Alfani’ye göre, Aztek İmparatorluğunu karakterize eden açgözlü kurumlar daha sonraki sömürgeci istismarının zeminini hazırlamıştı. “İddia edildiği gibi, Latin Amerika’yı karakterize eden nispeten yüksek düzeydeki gelir eşitsizliğinin, yalnızca İspanyolların dayattığı başlangıç koşullarının sonucu olduğu düşünülemez. Bunlar yalnızca sömürge elitinin yağmacı tutumlarından ve kurumlarından da kaynaklanamaz. Aslında koloni haline gelmek, işgalden önce ortaya çıkan son derece sömürücü koşulları daha da kötüleştirdi ve bunların daha sonra da yüzyıllar boyunca devam etmesini sağladı.”
Bocconi University. 13 Eylül 2023.
Makale: Guido Alfani et al. 2023.
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >