Gustave Eiffel, elbette, Paris’teki Eiffel kulesiyle en çok tanınıyor. Fakat aynı zamanda Özgürlük Heykeli’nin önceden çizilmiş tasarıları üzerinde çalışarak heykeli yapısal olarak nasıl daha sağlam hale getirileceğine karar veren kişiydi. New York Limanı’nın şiddetli rüzgârları göz önüne alındığında, bu iş çok da kolay lokma değildi.

Konuyu gündeme ilk kez getiren Smithsonian dergisine göre yeni yapılan incelemeler, Eiffel’in en başta Özgürlük Heykeli’nin kolunu bugün olduğundan daha sağlam ve dikey, başka bir deyişle daha dayanıklı, olacak şekilde tasarladığını gösteriyor. Ancak yapılan incelemeler birinin, belki de heykeltıraş Frédéric-Auguste Bartholdi’nin, kırmızı mürekkeple taslakların üzerinden geçerek, kolu daha ince ve eğimli olacak şekilde düzelttiğine ve böylece daha estetik ve hoş bir görünüm yakalasa da daha kırılgan bir hale getirdiğine işaret ediyor.

Paris’teki Açık Artırma

Taslaklar, Kaliforniyalı bir harita satıcısı olan Barry Lawrence Ruderman’in, 2018 yılında Paris’teki bir açık artırmada Eiffel’in bir dosya dolusu tarihi belgesini satın almasıyla gün yüzüne çıktı. Açık artırma kataloğuna göre, belgeler arasında Özgürlük Heykeli’nin taslakları da yer alıyordu, bu oldukça eşsiz bir durum çünkü taslakların geriye kalan sadece iki kopyası var; Ruderman’ın Antique Maps Inc. galerisine göre birisi Kongre Kütüphanesi’nde, diğeri ise Fransa’da özel bir koleksiyonda yer alıyor.

(Aydınlanma Çağı Nedir?)

Ruderman galerisinin yöneticisi Ruderman ve Alex Clausen dosyanın içinde, zarar vermeden açılamayacak kadar hassas görünen, sıkıca katlanmış bir kâğıt yığını buldu. Bu yüzden bu tarihi belgeleri, kâğıdı daha yumuşak bir hale getirmek için nemli bir odaya koyan bir konservatöre gönderdiler. Uygulanan işlem işe yaradı, böylece Ruderman ve Clausen kısa sürede kendilerini sadece taslakları değil aynı zamanda Özgürlük Heykeli’nin 22 orijinal mühendislik çizimini, sayfa kenarındaki notları ve hesaplamaları incelerken buldu.

Ruderman, “Sahip olduğumuz şeyin ne olduğunu ilk fark ettiğimizde şok olmuştuk.” diyor. “Özgürlük Heykeli büyük olasılıkla dünyadaki en bilindik modern insan yapımı eserdir ve biz, bu eserin kamuya sunumunu mümkün kılan mühendislik çalışmalarını elimizde tutuyorduk.”

Fransa’dan Bir Hediye

Heykelin yeni açılan müzesinin Washington Post’a geçen yıl bildirdiğine göre, Özgürlük Heykeli aslında köleliğin sona erişini kutlamak için inşa edilmişti. Daha sonra özellikle, bir tabelaya yazılıp, heykelin içine 1903 yılında yerleştirilen Emma Lazarus’un, “Bana yorgun, yoksul, özgürce nefes almaya hasret duyan kitlelerini ver…” şiirini yazmasıyla göçmenler için bir umut kapısı oldu.

İlk önce Fransız şair Édouard de Laboulaye heykeli tasarladı. Amerika’yı sevmesine rağmen, özgür kalan köleler için bağış toplayan, kölelik karşıtı birisiydi. Amerikan İç Savaşı’ndan sonra Laboulaye ve kölelik karşıtı yandaşları, Amerika’daki bu önemli olayı bir hediyeyle taçlandırmak istedi. Milli Park Hizmeti’ne (NPS) göre Laboulaye, heykeltıraş Bartholdi’yi Roma özgürlük tanrıçasından esinlenerek modellenen heykeli tasarlaması için görevlendirdi.

Bartholdi, bakır heykele yapısal bütünlük kazandırmak için bir mühendise ihtiyacı olduğunu fark etti. Bu yüzden Eiffel’e danıştı. O zamanlar Eiffel, demiryolu köprülerini tasarlamasıyla tanınıyordu ve biriktirdiği bu bilgileri heykelin devrilmeden rüzgârda eğilebilecek kadar esnek hale getirmek için kullandı. NPS’ye göre bugün bile Özgürlük Heykeli, saatte 80 km’ye çıkan rüzgârlarda 7,6 santimetreye kadar ve meşale kısmının ise 15,2 santimetreye kadar eğilebiliyor.

Yeni incelenen taslaklar, Özgürlük Heykeli’ni sağlamlaştıracak demir kafes kirişi tasarımları ve hesaplamaları dâhil Eiffel’in yaptığı el işçiliğini gösteriyor. New York Üniversitesi tarihçisi ve “The Statue of Liberty: A Transatlantic Story” (Yale University Press, 2012) kitabının yazarı Edward Berenson, Smithsonian dergisine, tarihçilerin uzun bir süredir Bartholdi’nin, Eiffel’in tasarladığı heykelin kolunu düzelttiğini düşündüklerini ve taslakların nihayetinde bunun somut bir kanıtı olduğunu söyledi.

Berenson, “Anlaşılan o ki birisi, heykelin sağlam yapısını bozmadan kolun açısını nasıl değiştireceğini çözmeye çalışmış.” dedi.

Heykelin inşasına başlandıktan sonra yapılan düzeltmeler 28 Temmuz 1882 tarihine dayanıyor. Eiffel’in bu değişiklikler hakkında ne düşündüğü belirsiz; o zamana kadar başka projelere başlamış ve sadece asistanları Bartholdi ile irtibata geçmiş olabilir. Berenson, “Bartholdi’nin değişiklik yapmaya karar vermesinin tek bir nedeni olabilir, o da Eiffel’in fazla tecrübesi olmadığını bilmesi.”

Heykel resmi olarak 1886 yılında kamuya açıldı. O zamandan beri heykelin ince kolu çeşitli zamanlarda sorunlara neden oldu. Smithsonian dergisinin bildirdiğine göre, örneğin 1916 yılında bir Alman sabotajcı heykelin yakınında bulunan bir adadaki mühimmat deposunu patlattı, bu patlama heykelde 100.000 dolardan fazla hasara yol açtı ve heykel bir süreliğine meşaleyi görmek isteyen ziyaretçilere kapatıldı.

1980’lerde mühendisler heykelin kolunu sağlamlaştırmayı önerdi ancak korumacılar müdahale ederek heykelin Bartholdi’nin vizyonundan şaşmaması gerektiğini söyledi.

Bu değiştirilmiş planların dijital versiyonlarını görmek için Antique Maps sitesini ziyaret edebilirsiniz.

Live Science. Laura Geggel. 10 Nisan 2020