Bilinmeyen sanatçı, “Mısır’dan Eirene adında genç bir kadının mumya portresi” detayı (c. MÖ 1. yüzyıl – MS 1. yüzyıl), ahşap panel üzerine yakma. C: Wikimedia Commons

İnternette kimliği açık bir kişi olmak, bir insanın yüzüne yabancılar tarafından neredeyse sürekli bakıldığı anlamına gelir ve özellikle bir konu hakkında birçok davetsiz yoruma yol açar: kaşlar. Tepkiler, tebriklerden akıl almaz miktarda öfke ve tiksintiye kadar değişir.

İnsanlar kaşlar konusunda her zaman bu kadar tuhaf mıydı? En kolay değişebilen yüz özelliği olan kadın kaşları, genellikle yoğun bir inceleme alanı oldu ve görünüşte sonsuz, dünya çapında hızla değişen trend döngülerinden geçti.

Öyleyse, bu ideallerin tarih boyunca ve medeniyetler arasında sanatsal açıdan nasıl ortaya çıktığına hızlı bir tur atalım: gür, cesur ve tamamen tüysüz.

Antik Mısır

Cinsiyeti ne olursa olsun, Eski Mısır’da birçok insan kaşlarını sürme veya mesdemet ile kalınlaştırmaya özel bir özen gösterirdi. Diğer Kuzey Afrika ve Asya kültürleri gibi, yüzün de kutsal olduğu düşünülüyordu ve bu nedenle korunmaya ihtiyacı vardı: sürme ve mesdemet, göz çevresindeki enfeksiyonlara karşı koruma sağlıyordu.

Sürme, bugüne kadar birçok kişi tarafından hem süslenme hem de manevi koruma veya bağlılık için göz çevresinde kullanıldı. Güçlü kaşlara yönelik bu tercih, oyma kabartma gelenekleriyle birleştiğinde, birçok Eski Mısır portresinde oldukça belirgin, etkileyici kaşlar ortaya çıktı. Amun-Re Şarkıcısı’nın (Singer of Amun-Re) ahşap iç tabutu, bu yüksek kontrastlı estetiğin güzel bir ifadesi: Canlı saç süslemeleri, neredeyse yoğun çehresinin bir uzantısı gibi görünüyor.

Amun-Re Şarkıcısı’nın iç tabutu, Henettawyca. MÖ 1000–945. C: Wikimedia Commons

Nok heykelleri

MÖ 1500’den yaklaşık 500 MS’ye kadar, Nijerya’nın Nok kentinde bir kültür, günümüzde ünlü olan, ayrıntılı yüzlere sahip pişmiş toprak heykelleri geride bıraktı. Araştırmacılar Peter Breunig ve James Ameje, geleneksel yöntemlerle bu pişmiş toprak figürlerin nasıl yapıldığını gösteren Nijeryalı zanaatkar Audu Washi’yi gözlemlediler.

Keskinleştirilmiş, zımparalanmış bir tahta parçası ince ayrıntılar oluşturmak için kile hafifçe bastırılır. Bu heykellerdeki kaşların kavisli ana hatları birçok portrede birbirine benzer ancak şekillerindeki ince ayrıntılar ve iki kaşın arasındaki boşluk çok farklı kişilikleri çağrıştırır.

Pişmiş topraktan kafa figürü (MÖ 550–50). C: Wikimedia Commons

Antik Yunan ve Roma

Günümüzün el değmemiş beyaz heykellerinin gerçeği yansıtmayan görüntüleriyle hayal etmek zor olsa da, Antik Yunan ve Roma’daki birçok kadın aynı zamanda tek kaş hayranıydı! Bazı çevrelerde, tek kaş sadece güzel olarak görülmekle kalmaz, aynı zamanda bir bilgelik işareti olarak görülürdü. Victoria Sherrow’un Saç Ansiklopedisi, Antik Yunan kadınlarının bu görünümü elde etmek için nasıl toz halinde antimon (sürme ya da rastık olarak da bilinir) veya alnına yapıştırılmış keçi kılından yapılmış yamalar kullandığını anlatır. Terentius Neo ve (maalesef anonim) karısının Pompei’deki bir freski benzersiz bir keşifti, çünkü eşit statüye sahip olarak gösteriliyorlar. Birçoğu onun belirgin kaşlarını – ya da tek kaşını – kıskanmış olabilir.

Bilinmeyen sanatçı, “Terentius Neo ve karısının portresi” (MS 75), Pompeii’de bulunan fresk. C: Wikimedia Commons

Çin, Tang Hanedanlığı

Hızla değişen trendler, 21. yüzyıl internet kültürüne özgü değil. Çin’deki Tang Hanedanlığı (MS 618-907) kadınları, kaşlarını o yıl neyin moda olduğuna bağlı olarak uzun, kısa, kalın, ince ve dalgalı düzinelerce farklı modaya uydurdu ve hatta boyadı.

Varlıklı kadınlar, çivitotundan yapılmış mavimsi bir pigment olan qingdai’yi kullanırdı. Aşağıdaki portredeki kadının yüzü, alnında ek süslemelerle boyanmış. 5000 Yıllık Chinese Costume’de, Xun Zhou, kadınların kaşlarının arasını “altın, gümüş ve zümrüt yeşili tüyler” gibi parlak malzemelerle süslediklerini yazıyor.

Bilinmeyen sanatçı, bir kadının portresi (MS. 7. yüzyıl-10. yüzyıl), Çin, Sincan’daki Astana Mezarlığı’nda bulundu. C: Wikimedia Commons

Orta Çağ Batı Avrupası

Geç Orta Çağ sanatında kadınlar çok farklı bir saç modeli sergilerler; saçları yoktur! John Block Friedman, “kadın düşmanı bilimsel yazıların kadın vücudundaki kılları erkekler için psişik ve fiziksel bir tehlike haline getirdiğini” yazar. Bu nedenle, iş kaşlara da geldiğinde, bazı kadınlar onları neredeyse yok olana kadar alırdı.

Bu yolma, geniş, kel alınları ortaya çıkarmak için saç çizgilerini inceltmeye kadar uzanıyordu. Petrus Christus’un 1449 tarihli “Dükkânında Bir Kuyumcu” resmi, görkemli kumaşlarla süslenmiş zengin bir kadını gösterir. Sıklıkla cildin yanmasına ve kabarmasına neden olan hoş olmayan tüylerden kurtulmak için sert kimyasallar bile kullanmış olabilir. Ama bu sadece güzellik için aldığın risk… değil mi?

Peter Christus, “Dükkanında Bir Kuyumcu” (1449). C: Wikimedia Commons

Japonya’nın Heian dönemi

Kaş modası, Japonya’nın Heian döneminde (MS 794-1185), Çin trendlerine benzer bir şekilde, hem erkeklerin hem de kadınların kaş kıllarını tamamen yolarak doğal kaş çizgisinin iki cm üzerine yenilerini çizdiği özellikle benzersiz bir an yaşadı. Bu tarzlardan biri, her iki başparmağın da siyah makyaj pigmentine batırıldığı ve daha sonra alnın yukarısında baskılar oluşturmak için kullanıldığı hikimayu olarak biliniyordu.

Aşağıdaki baskı aslında yüzyıllar sonra, 1876’dan, geliyor ve Toyohara Kunichika’nın Japon tarihi boyunca “iyi ve kötü” kadınların portreleri olan Otuz Altı İyi ve Kötü Güzellik başlıklı göz kamaştırıcı baskı serisinin bir parçası. Ve baskılar boyunca zaman değiştikçe, kaşlar da değişiyor.

Toyohara Kunichika, “Otuz Altı İyi ve Kötü Güzellik: Hemşire Asaoka” (1876), tahta baskı. C: Toshidama Gallery

İran, Kaçar Hanedanı

İran’da Kaçar hanedanının (1785–1925) başlangıcında, erkek ve dişi güzellik idealleri giderek birbirine yakınlaştı ve kaşlar da öyle! Batı Avrupa’da tek kaşlarla alay edilmiş olsa da, araştırmacı Afsaneh Najmabadi, kadınların kaşlarını koyulaştırdığını ve hatta hafif bir bıyık göstermek için üst dudaklarını rimel ile süslediğini göstermiştir. Erkekler ise genellikle klişeleşmiş kadınsı özellikler alırlar, bazen resimlerde sakalsız ve ince belli görünürler. Çift portrelerinde giyim bazen farklı cinsiyetteki iki figür arasındaki en büyük ayrımdır.

Solda: Muhammed Sadık Zand, “Aşık Bir Çiftin Portresi” (1787). Sağda: Bilinmeyen sanatçı, bir Kaçar çiftinin tablosu (yaklaşık 19. yüzyıl), kağıt üzerine guaj. C: Wikimedia Commons

1800’ler Fransa’sında Yahudi Kadınların Stereotipleri

1800’lerin ortalarında Fransa’da bazı kadınların iri, kara kaşları, “La Belle Juive” olarak bilinen antisemitik ve kadın düşmanı bir mecaz aracılığıyla cesur bir kişiliğin değil, Yahudiliğin işaretleri olarak okunuyordu. Fransız ressam Jean Auguste Dominique Ingres’in stüdyosunu ziyaret ettikten sonra L. de Geoffroy, Baronne de Rothschild’in 1848 tarihli bir portresini, “Bin renkli mücevherler… alnında doğuya özgü iki büyük kaşın ana hatları çizilmiş” ve “parlak kumaşların en baştan çıkarıcı kargaşası” diyerek tanımlar. Fransız sanatçılar ve yazarlar, kadınların son derece süslü “haremleri” hakkındaki hayali tasvirlerine Yahudi kadınları dahil ettiler. Ancak kaşlar Baronne’nin portresinde aslında çok belirgin görünmese de (belki de Mösyö Geoffroy oryantalist klişeye kapılmıştı!), Ingres’in “Tête de juive (Yahudi Kadının Başı)” (1866) gibi daha açık bir şekilde oryantalist resimlerinden birinde çok daha belirgindir.

Jean Auguste Dominique Ingres, “Baronne de Rothschild’in Portresi” (1848), yağlı boya. C: Wikimedia Commons

Jean Auguste Dominique Ingres, “Yahudi Kafası” (19. yüzyıl), keten üzerine yağlıboya ve panel üzerine yerleştirilmiş tuval. C: Wikimedia Commons

Viktorya Dönemi

İngiliz tarihinin Viktorya Dönemi’nde, bir kadının görünüşünün her detayı büyüteç altındaydı ve bazıları kaş şeklinin bir kadının iç karakteri hakkında ipuçları içerdiğine inanıyordu. Çoğu, yazar Mimi Matthews tarafından bir araya getirilen kitaplar ve güzellik kılavuzları, neredeyse manyak derecedeki ayrıntılarla mükemmel kaşın ana hatlarını çizdi. 1881 tarihli Sylvia’nın Tuvalet Kitabı: Bayanların Giyinme ve Güzellik Rehberi, “kemerli kaşların yalnızca çocuksu bir masumiyet ve merak fikrini yaydığını” belirtir. Ama hepsinden önemlisi, kaşlar asla ve asla bir araya gelmemelidir.

Thomas Sozinskey, kitapta, kaşlar arasındaki boşluk ne kadar büyükse “zihnin o kadar geniş” olduğunu, ancak aynı zamanda “kaşlar ve gözler arasındaki çok fazla boşluk ve torbanın çirkin göründüğünü ve genellikle bu boşlukla zevkleri olmayan ve sığ insanlarda karşılaşıldığını belirtiyor. Yazar, Erken Viktorya dönemi Britanya’sında popüler bir konu olan, birinin kafa şeklinin onun zekasının göstergesi olduğunu varsayan bir sahte bilim olan frenolojiden yararlanmış olabilir. T.M. Parssinen, dönemin büyük, belirgin bir kaşa sahip olmanın beyin gücünün kesin bir işareti olduğuna dair şüpheli inancına işaret ediyor.

Anthony Frederick Augustus Sandys, “Mariya Magdalena” (1860). C: Wikimedia Commons

Frida Kahlo

Frida’dan bahsetmeseydik bu nasıl bir “kaş tarihi” yazısı olurdu? Kaş, onun en büyük zaferiydi ve onun transgresif feminist sanat tarihindeki yerini sağlamlaştırmadaki rolü küçük değildi. Georgia Simmons, “alnındaki koyu renk kıl şokunun, neyin çekici neyin çekici olmadığına dair klişeleri reddeden bir ifade olduğunu” yazıyor. Bununla birlikte, Meksika’daki üst sınıf Mestizo kültürünün bir üyesi olarak, yerli estetiği benimsediği ve homojenleştirdiği için eleştirildi. Kahlo, kaş kalemini kısmen Yerli mirasını ilan etmek için bir araç olarak kullandı, ancak aynı zamanda İspanyol ve Alman kökenli zengin bir kadın olarak bunları deneme konusunda daha fazla özgürlüğe sahipti.

Frida Kahlo, “Küçük Maymun ile Kendi Portresi” (1945). C: Wikimedia Commons

Hyperallergic. 23 Haziran 2022.

Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >