Kutsal Bal (İkonografisi ile Bizans Sanatında Arı ve Bal)

Arı ve bal, dini sanatın tarihi boyunca tanrı ve tanrıçalarla ikonografik bir ilişki içinde olmuştur. Balı keşfeden nymphe Melissa, Bebek Zeus’u beslemiş; Musalar arı şekline girerek Atinalıları İonia’ya getirmişlerdir. Ephesos kent sikkeleri arı imgeleriyle basılmıştır. Ephesos Artemision rahibeleri arı-hanımlar ile I·on dilinde lider-arı anlamına gelen erkek hizmetliler kentin koruyucusu kraliçe-arısı Ephesia Artemisia’ya hizmet vermiş, hatta bazı arılar da Apollon’a adanan bir tapınak inşa etmişlerdir. Tanrının açıkça işaret ettiği üzere, Kutsal Kitap’ta vadedilen bereketli topraklar için Eski Ahit’te en az 50 kez bahsi geçen bal, şifa ve bolluk sembolüdür. Yeni Ahit’te Vaftizci Yahya’nın yiyeceğidir. Kur’ân ise cennetteki safi süzme bal akan ırmaklardan bahseder. Ortaçağın en ünlü Bizans ilahisi, Theotokos Meryem’i bal ve süt akan toprağa benzetir. Hagiografide arıcılık ile uğraşan ve köylüleri kovan arıcılığına teşvik eden azizler bulunur. Bal şifa dağıtır, cennette ağaçlardan damlar, yeryüzüne çiğ tanesi olarak düşer ve onu tadan ölümsüzlüğe kavuşur.   

Tarihin hafızası, ikonografi ile sergilenen görsel tasvirlerin bilgece gizlenmis¸ dilini topluluktan toplulugˆa aktarırken elbette eklemelerle zenginles¸tirmis¸tir; bir takım degˆis¸imler geçirilmis¸se de özünde bal daima kaynagˆı göksel nitelikte, ilahi gücün kendinden olanı ifade eden mucizevi bir yiyecektir. Ortaçağda tadı, agˆızdan Tanrı adına çıkan güzel sözler ile; koruyucu özelligˆi ölümden sonra hayat ve yeniden dogˆus¸la özdes¸leşir. Arılar ise Hıristiyan sanatında müjdeli haberler tas¸ıyan küçük, sadık hizmetliler olarak balın ikonografisi dahilinde görevlerine devam eder. Dini sanatı etkileyen metinlerin ve Erken Bizans sanatında kars¸ılas¸ılan ikonografinin ne ölçüde Ortaçagˆa aktarıldıgˆını görmek için bal ve arının izini sürdügˆümüz bu çalıs¸ma, 2021 yılında önce bilimsel bir makale olarak ele alınmıs¸, zaman içinde aras¸tırmamıza katkı sagˆlayan yeni verilerin degˆerlendirilmesi gerekliligˆi ile elinizde tuttuğunuz kitaba dönüşmüştür.

Türkçe

2024

104 Sayfa

16,50 x 24,50 cm