Blog
Antik Mayalar Gelişmiş Su Filtreleri İnşa Etmiş
Antik Mayalar Gelişmiş Su Filtreleri İnşa Etmiş
Antik Mayalar Tikal şehrinde, kilometrelerce uzaktan ithal ettikleri doğal malzemeleri kullanarak gelişmiş su filtreleri inşa etti.
Antik Maya şehri Tikal, sonunda terk edilmeden önce beşinci ve dokuzuncu yüzyıllar arasında büyüdü. C: Jimmy Baum / Wikimedia Commons
Cincinnati Üniversitesi araştırmacıları, şu anda kuzey Guatemala’da bulunan ve antik Mayalar için önemli bir içme suyu kaynağı olan Corriental su deposunda bir filtre sisteminin var olduğunu keşfetti.
Cincinnati Üniversitesi’nden antropologlar, coğrafyacılar ve biyologlardan oluşan multidisipliner bir ekip, şehirden kilometrelerce uzaktan ithal edilen kristal kuvars ve zeolit tespit etti. Kaba kumda bulunan kuvars, silikon ve alüminyumdan oluşan kristal bir bileşik olan zeolit ile birlikte doğal bir moleküler elek oluşturuyor. Her iki mineral de modern su filtrasyonunda kullanılıyor.
Antropoloji uzmanı ve çalışmanın baş yazarı Kenneth Barnett Tankersley, “Filtreler zararlı mikropları, nitrojen bakımından zengin bileşikleri, cıva gibi ağır metalleri ve diğer toksinleri sudan elemeyi sağlar. İlginç olan, bu sistemin bugün hala etkili olması ve Mayaların bunu 2000 yıldan daha önce keşfetmeleri.” diyor.
Araştırmacıların bu keşfi Scientific Reports dergisinde yayımlandı.
Tankersley, Mayaların bu su filtreleme sistemini, Avrupa’da benzer sistemler kullanılmadan yaklaşık 2000 yıl önce yaptığını ve bu sistemin dünyadaki türünün en eski su arıtma sistemlerinden biri olduğunu söylüyor.
Cincinnati Üniversitesi Sanat ve Bilim Koleji’nden araştırmacılar, zeolit ve kuvarsın Tikal’in yaklaşık 18 km kuzeydoğusundaki Bajo de Azúcar çevresindeki dik sırtlara kadar izini sürdüler. Su deposu çökeltilerindeki zeolit ve kristalin kuvarsı tanımlamak için X ışını kırım analizi kullandılar.
Tikal’de, zeolit yalnızca Corriental su deposunda bulundu.
Antik Mayalar için temiz su toplama ve saklama yolları bulmak çok önemliydi. Tikal ve diğer Maya şehirleri, mevsimsel kuraklıklar sırasında yılın büyük bir bölümünde içme suyuna kolayca ulaşılmasını zorlaştıran gözenekli kireçtaşı üzerine inşa edilmişti.
Kariyerinin çoğunu eski medeniyetler üzerinde çalışarak geçiren, coğrafya profesörü ve ortak yazar Nicholas Dunning, Guatemala’da saha çalışması yürütürken yaklaşık 10 yıl önce kuvars ve zeolitin kaynağını yüksek ihtimalle buldu.
Araştırmacılar Tikal’deki saha araştırmaları sırasında tortu örnekleri almak için ekipman kuruyor. C: Liwy Grazioso Sierra
Dunning; “Bu, kuvars taneleri ve zeolit açıkta kalan, yıpranmış volkanik tüfüydü. İyi bir oranda su akıyordu. İşçiler bununla su şişelerini yeniden doldurdular. Suyun berraklığı ve tatlılığı yerel çapta ünlüydü.” diyor.
Dunning, malzemeden örnekler aldı. Araştırmacılar daha sonra kuvars ve zeolitin Tikal’de bulunan minerallerle yakından eşleştiğini belirlediler.
Coğrafi bilgi sistemi haritalaması konusunda uzman olan Cincinnati Üniversitesi araştırma profesörü Christopher Carr, Bajo de Azúcar ve Corriental’daki projelerde de çalışmalar yürüttü.
Dunning, “Oldukça zekice olan bu deneysel gözlem yoluyla, Antik Mayalar bu özel malzemenin temiz suyla ilişkili olduğunu gördü ve ona ulaşmak için çaba sarf etti. Su deposuna girmeden, suyun su deposuna doğru akacağı çökeltme tankları vardı. Su muhtemelen daha temiz görünüyordu ve muhtemelen tadı da daha iyiydi,” diyor.
Bu yılın başlarında Scientific Reports‘ta yayımlanan ilgili bir makalede, üniversitenin araştırma ekibi, Tikal’deki bazı su depolarının dibinin, muhtemelen Mayaların alçı duvarlarda ve tören mezarlarında kullandığı zinober adlı bir pigment nedeniyle toksik seviyede cıva ile kirlendiğini keşfetti. Corriental su deposu bu kirleticilerden arınmış olarak kaldı.
Başka bir ortak yazar olan antropoloji profesörü emeritus Vernon Scarborough, eski su yönetimi üzerine yapılan çoğu araştırmanın, medeniyetlerin suyu nasıl koruduğunu, topladığını veya yönünü değiştirdiğini açıklamaya çalıştığını söyledi.
Scarborough, “İçilebilir yerlere konulan suyun kalitesinin belirlenmesi hala zor. Ekibimiz tarafından yapılan araştırmanın konusu, bir su kaynağının kalitesini ve bunun nasıl kurulup sürdürülebileceğini belirlemek.” diyor.
Elbette 1000 yıl önceki bir medeniyetin yaşamlarını, alışkanlıklarını ve dürtülerini yeniden inşa etmek zor.
Dunning, “Kesin kanıtımız yok, ancak ikinci dereceden güçlü kanıtlarımız var. Açıklamamız mantıklı geliyor.” diyor.
Biyolog ve ortak yazar David Lentz, “Bir arkeolog olarak yapmanız gereken şey bu. Bazı parçaları eksik olan bir bulmacayı bir araya getirmelisiniz.” diyor.
Lentz, filtrasyon sisteminin, Antik Mayaları zararlı siyanobakterilerden ve su deposundan içen insanları hasta edebilecek diğer toksinlerden koruduğunu söylüyor.
Lentz, “Antik Mayalar, bu malzemenin temiz su havuzları oluşturduğunu anladı.” diyor.
Tankersley, Yunanistan’dan Mısır’a ve Güney Asya’ya kadar diğer eski uygarlıklarda karmaşık su filtreleme sistemlerinin gözlemlendiğini, ancak bunun eski Yeni Dünya’da ilk gözlemlendiğini söylüyor.
Tankersley, “Antik Mayalar tropikal bir ortamda yaşadı ve yenilikçi olmak zorundaydılar. Bu dikkate değer bir inovasyon. Batı Yarımküre’deki pek çok insan yerli Amerikalılara; Yunanistan, Roma, Hindistan veya Çin gibi yerlerdeki mühendislik veya teknolojik güce sahip olmadıklarını düşünüyor. Ancak konu su yönetimi olduğunda, Maya hepsinden bin yıl öndeydi.” diyor.
Cincinnati Üniversitesi. 22 Ekim 2020.
Makale: Tankersley, K. B., Dunning, N. P., Carr, C., Lentz, D. L., & Scarborough, V. L. (2020). Zeolite water purification at Tikal, an ancient Maya city in Guatemala. Scientific reports, 10(1), 1-7.
www.arkeofili.com
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >