Blog
4.000 Yıllık Bilgelik: Kültepe Tabletlerinde Kadın Hakları ve Miras
Kültepe tabletleri kadınların ekonomik faaliyetlerde aktif katılımcılar olduğunu ortaya koyuyor.
www.arkeonews.com
Orta Anadolu’daki antik Kültepe (antik Kaneş) bölgesinde keşfedilen Kültepe Tabletleri yaklaşık 4.000 yıllıktır ve erken Tunç Çağı'ndaki yaşamın sosyal, ekonomik ve yasal yönlerine dair paha biçilmez içgörüler sağlar. Bu tabletlerin en çarpıcı özelliklerinden biri, kadınların özellikle haklar ve mirasla ilgili konularda medeni yaşamın çeşitli yönlerinde oynadıkları önemli roldür.
Kültepe tabletleri kadınların ekonomik faaliyetlerde aktif katılımcılar olduğunu ortaya koyuyor. Ticaretle uğraşıyorlardı, mülk sahibiydiler ve işletmeleri yönetiyorlardı. Bu düzeydeki katılım, kadınların toplumda sadece pasif figürler değil, ailelerinin ve toplumlarının ekonomik istikrarına katkıda bulunan etkili aracılar olduğunu gösteriyor. Kadınların ticari işlemlerdeki varlığı, onların temsilciliğini ve pazarda sahip oldukları saygıyı vurgular.
Kültepe Kazı Başkanı Prof. Dr. Fikri Kulakoğlu, “Kültepe bize antik dünyanın en büyük özel arşivlerinden birini sunuyor. 4 bin yıl öncesine ait belgeler arasında öncelikle ticari kayıtlar buluyoruz. Ticaretle ilgili her olay ve aktivite burada belgelenmiş. Değerli olan her şeyin kaydedildiğini söyleyebiliriz. Ticari belgeleri de içeren bu koleksiyonun içinde özel tabletler de var. Bu kayıtlar o dönemdeki insanların günlük yaşamlarını yansıtıyor ve çıkar çatışmaları sırasında yaşanan finansal işlemleri belgeliyor.'
Kültepe-Kanes, Orta Türkiye'deki Bronz Çağı alanı, yukarı şehir, kaledeki sarayın güneybatı köşesi. Kredi: Wikipedi
Yasal Haklar ve Miras
Kültepe tabletlerinde yansıtılan kadın haklarının en önemli yönlerinden biri miras alma hakkıdır. Tabletler, kadınların yasal statülerinin önemli bir yönü olan mülk miras almalarına dair referanslar içerir. Kadın, mirasçı olarak mülkün %50'sini miras alır ve bu da onun aile ve toplum içindeki önemli yasal haklarını ve statüsünü vurgular.
Prof Dr Fikri Kulakoğlu, “vasiyet” ve “miras” kavramlarının 4 bin yıl önce var olduğunu, bireylerin eşlerinin ve çocuklarının ölümünden sonra geleceklerini güvence altına almak için yazılı belgeler bıraktığını belirterek, “Çok erken bir zamandan, 4 bin yıl öncesinden bahsediyoruz. Aslında modern dünyada vasiyet ve mirasla ilgili yasal düzenlemeler nispeten yeni. Dolayısıyla o dönemdeki insanlar kendilerinden sonraki nesillerin geleceğini güvence altına almak ve eşlerinin refahını sağlamak istiyorlardı. En önemli hususlardan biri kadın ve erkek eşitliğidir; kadınların mirasın %50’sini miras alması muhtemelen diğer kültürlerde bulunmayan bir şeydir. Kültepe tabletlerinin benzersiz özelliklerinden biri de kadınların medeni hayatta önemli bir rol oynamasıdır” diye vurguladı.
Miras alma hakkı kadınlara yalnızca ekonomik güvenlik sağlamakla kalmadı, aynı zamanda ataerkil bir toplum içinde bir dereceye kadar bağımsızlıklarını korumalarına da olanak tanıdı. Mülk miras alma yeteneği, kadınların aileye ve topluma katkılarının tanınması anlamına gelir ve kadınların yalnızca erkek akrabalarına bağımlı olduğu düşüncesine meydan okur.
Kültepe bölgesinde yaklaşık 20.000 kil tablet bulundu. Kaynak: Wikipedia
Evlilik ve Aile Dinamikleri
Kültepe tabletleri evlilik kurumu ve aile dinamikleri hakkında da ışık tutuyor. Kadınlar, genellikle mülkiyet ve miras haklarına ilişkin hükümler içeren evlilik sözleşmelerini müzakere etme hakkına sahipti. Bu, kadınların evlilikte yalnızca pasif katılımcılar olmadıklarını, aynı zamanda geleceklerini belirlemede söz sahibi olduklarını gösteriyor. Bu tür sözleşmelerin varlığı, eşler arasında karşılıklı saygı ve müzakere düzeyini gösteriyor ki bu, Kültepe toplumunun sosyal yapısını anlamak için olmazsa olmazdır.
Evlilik, tıpkı günümüzde olduğu gibi bir kurumdu ancak karşılıklı çıkarlar da belgelendiriliyordu. Evlilik sözleşmeleri Kültepe'de sıkça karşılaşılan belgelerdir. Ayrıca, evliliğin kurallarını ana hatlarıyla belirten belirli maddeler buluyoruz. Evlilik sözleşmesi, olası bir boşanma durumunda cezai maddeler içerir. Örneğin, bir adam evlenmeden önce karısını boşarsa tazminat ödeyeceğini kaydetmiştir. İnsanlar eşlerinin ve çocuklarının geleceği için de planlar yapmışlardır. Bir babanın ölümü durumunda, karısına ve çocuklarına ne kadar vereceğini belgelemiştir. Tıpkı modern zamanlarda olduğu gibi, insanlar ölümleri üzerine varlıklarının dağıtımı için kurallar koymuşlardır. Örneğin, kadın kocasının bıraktığı tüm mal varlığının %50'sini miras alma hakkına sahiptir. Bu temel bir kural olarak belirlenmiştir. Kocası öldüğünde, mal varlığının ve mülkünün %50'si karısına giderken, kalan kısım veli tarafından belirlenen kurallara göre çocuklar arasında eşit olarak dağıtılır. Bu nadir görülen bir durum değildir; vasiyetlerle ilgili çok sayıda tablet vardır. Bu belgelerin bir kısmı zarfların içinde bulunur. Bunlar sadece bir kişinin yazdığı vasiyetnamelerle sınırlı olmayıp, şahitler huzurunda imzalanan ve adeta resmi belge niteliği taşıyan vasiyetnameler de bulunmaktadır.”
Sonuç olarak, Kültepe tabletleri kadınların erken Anadolu medeniyetinin sosyal, ekonomik ve yasal alanlarında oynadıkları önemli rolün bir kanıtıdır. Miras hakları, ekonomik faaliyetlere katılımları ve evlilik müzakerelerine katılımları, kadınların katkılarını tanıyan ve değer veren bir toplumu yansıtır. Bu antik metinleri inceleyerek, kadın haklarının tarihsel bağlamı ve eşitlik ve adalet hakkındaki çağdaş tartışmalarda yankılanmaya devam eden toplumsal cinsiyet rollerinin evrimi hakkında daha derin bir anlayış elde ediyoruz.
Kültepe tabletleri, kadın hakları mücadelesinin derin tarihsel köklere sahip olduğunu, geçmişten alınan derslerin bugün toplumsal cinsiyet eşitliğine yönelik devam eden çabalarımıza ışık tutabileceğini hatırlatıyor.
Kapak Görseli Kredisi: İnandık'ın Vazosu. AA
By Leman Altuntaş
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >