Blog
Amisos Nekropolü'nde Trepanasyon uygulaması
Amisos Nekropolü'nde Trepanasyon uygulaması
Trepanasyon uygulamasının yapılmış olduğu insana ait kafatası, Amisos antik kentinin nekropol alanında bulunan bugünkü Samsun’un, İlkadım İlçesi, Kalkanca Mahallesi, Anadolu Caddesi’ndeki, 3. derece arkeolojik sit alanında Samsun Müzesi Müdürlüğü’nce 2021 yılında kurtarma kazısı gerçekleştirilen yer altı kaya mezarında ele geçmiştir.
Konglomera kayaç yapısına oyularak yapılmış olan yer altı kaya mezarı iki defin nişinesahiptir. Buluntularının neredeyse çoğu kendi döneminde kırılarak mezarın ana mekanındakitoprak dolgusu içine dağıtılarak atılmıştır. Buluntularla birlikte mezarın ana mekanı üzerinde aşırışekilde deformasyona uğramış bir define ait kafatası parçaları ele geçmiştir. Define ilişkin diğerkemik kalıntıları ise mezardaki yoğun nemden dolayı ufalanarak dağılmış olduğu için elegeçmemiş olabilir. Mezardaki buluntular, mezar yapısının Geç Helenistik ve Erken Romaİmparatorluk Dönemi’nde kullanım gördüğünü ortaya koymaktadır.
Mezarda tespit edilen en önemli buluntulardan biri ise ölü bireye ait kafatası parçasıdır.
Mezarın içi
Samsun Bölge Arkeolojisinde İkiztepe Höyüğü kazılarında İlk Tunç Çağı’na tarihlenentrepanasyon uygulamasının gerçekleştirilmiş olduğu insan kafatasına ait örnekler bulunmaktadır.Ancak Amisos nekropolünden Helenistik ve Roma İmparatorluk Dönemi’ne ait bir insankafatasında trepanasyon uygulamasının gerçekleştirilmiş olduğu bir bulguya rastlanılmamıştır.Amisos trepanasyonlu kafatası örneği bilindiği kadarıyla ilk örneği teşkil etmektedir.
Trepanasyon uygulamasının yapılmış olduğu kafatası parçası, Kültür Turizm Bakanlığı,Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün izni kapsamında Samsun OndokuzmayısÜniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Cerrahisi ve Çocuk Ürolojisi Uzmanı Doç. Dr. ÜnalBIÇAKÇI’nın koordinesi eşliğinde aynı üniversiteden Beyin ve Sinir Cerrahisi Anabilim DalıBaşkanı Beyin Cerrahı Prof. Dr. Cengiz ÇOKLUK tarafından incelenmiştir.İncelemede belirtilen hususları şu şekilde aktarmak mümkündür: Trepanasyon uygulamasıinsana ait kafatasının sağ parietal kemiği üzerinde olup oyuk kısım düzgün dairesel formludur. Yaklaşık 1 cm. çapındaki dairesel oyuğun doğal olmayan yolla açılarak kemik yapısında iltihap bulgusuna rastlanılmadığı, dairesel oluşuma iç ve dış bölgeden bakıldığında çökme ve kırık benzeri çevresel bir zedelenme izinin bulunmadığı belirtilmekte olup bu oluşumun antik çağlarda uygulanan trepanasyon uygulaması olabileceği ifade edilmiştir. Ayrıca kemiğin çevresinde iyileşme bulguları, yeniden kemik oluşumuna ilişkin izlerin olması, üzerinde trepanasyon uygulaması yapılan kişinin bu uygulamadan sonra sağlıklı yaşamını devam ettirmiş olduğuna ve kemik çevresinde enfeksiyon bulgusunun olmaması trepanasyon uygulamasının mikrobik ortamdan uzak olarak yapıldığı için uygulama sonucu enfeksiyon gelişmediği şeklinde yorumlanmıştır.
Roma İmparatorluk Dönemi’nde trepanasyon uygulamalarında kafatasındaki oyuğunaçılmasında taç testere olarak adlandırılan alet kullanılmış olmalıdır. Ayrıca bu uygulamasırasında kullanılan aletler sürekli soğuk suya daldırılıp çıkarılarak kemiğin ısınmasının da önünegeçiliyordu.
Trepanasyon uygulaması, büyüsel-dinsel amaç doğrultusunda ya da epilepsi, akılhastalıkları, fiziksel darbe ve ağrılar gibi çeşitli sebeplere dayanarak yapılan müdahalelerden biriolarak erken dönemlerde karşımıza çıkan ve Roma İmparatorluk Dönemi’nde de tercih edilen birmüdahaledir.
Amisos’un trepanasyon uygulaması yapılan kafatası örneği kentte, antik dönemde yerli bircerrahın olabileceğine ya da cerrahi ameliyat yapan gezici bir doktorun varlığına işaret ediyorolabilir. Bilindiği kadarıyla Amisos’ta bir hekim mezarıyla karşılaşılmamıştır. 1. ve 2. yüzyıllardaBatı Anadolu’daki Ephesos, Smyrna, Pergamon ve ayrıca İskenderiye’nin tıp tarihi açısından enönemli merkezlerden biri olması, Amisos’taki trepanasyon uygulamasını gezici bir cerrahtarafından yapılmış olabileceği ihtimalini güçlendirmektedir. Bu hususlar daha kapsamlıincelendiğinde kentin cerrahi uygulamalarına ilişkin karanlık köşeler daha da aydınlatılabilir.
Not:Bu çalışma Samsun Müzeler Müdürlüğü’nün 20/05/2021 tarih ve 1393788 sayılı“Bilimsel Müze Araştırması” izni doğrultusunda Arkeolog Orhan Alper ŞİRİN tarafından
hazırlanmıştır.
www.arkeolojikhaber.com
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >