Blog

Dijital arşivlerde inanılmaz miktarda arkeolojik rapor saklanıyor. İçlerinde bilgi aramak istiyorsanız, bunu manuel olarak yapmanız gerekiyor. Ve bu gerçek bir angarya.

Arkeolog Alex Brandsen, tüm verilerde çok hassas bir şekilde arama yapabilen bir arama motoru geliştirmek için bir yapay zeka biçimi olan ‘derin öğrenme’yi kullandı.

Arkeologlar genellikle arşivlerde bulunan büyük miktardaki verilerde çok spesifik bilgiler ararlar. Ancak mevcut arama motoru yalnızca genel anahtar kelimeleri ve “Orta Çağ” ve “çömlek” gibi PDF başlıklarını arayabilir.

Brandsen, “Orta Çağ’da baltaları arıyorsanız, artık Orta Çağ ile ilgili her şeyi indirmeniz ve manuel olarak aramanız gerekiyor.” diyor.

Büyük miktarda veri

Arkeologlar, Valetta Antlaşması’ndan (1992) beri muazzam miktarda rapor üretiyorlar. Bu anlaşma, Avrupa arkeolojik mirasının nasıl ele alınacağını düzenler. Yani herhangi bir yerde inşaata başlayacaksanız, öncelikle toprakta arkeolojik miras olup olmadığını kontrol etmeniz gerekiyor. Bu, yalnızca Hollanda’da yılda binlerce raporun yazıldığı anlamına geliyor.

Derin öğrenme (Deep Learning)

Brandsen, arkeologlar için bir tür Google olan akıllı bir arama motoru geliştirmek için derin öğrenmeyi kullandı. Arkeolojik raporlardaki kelimeleri tanımak için bir dil modeli eğitti. Modelin eşanlamlıları da tanıması ve bir kelimenin farklı anlamlarını ayırt edebilmesi önemliydi.

Brandsen, “Bijl [Hollanda dilinde balta] kelimesi, bir şeyleri doğrayabileceğiniz bir esere atıfta bulunabilir, ancak aynı zamanda bir soyadı da olabilir. Şimdi balta olan bijl’i arıyorsanız, bulacağınız tek şey bu ve artık soyadı olarak Bijls yok.” diyor.

Coğrafi olarak da arama yapmak mümkün. Bu, arama motoru sayesinde kullanıcı tarafından belirtilen bir alan hakkında bilgi sağlayacak.

Diğer diller

Brandsen ve bir meslektaşı, arama motoru AGNES’i test etti.

“Meslektaşıma, dönemin uzmanı tarafından Hollanda’da Orta Çağ’ın başlarında bir ölü yakma veri tabanı verilmişti. Bu profesör tüm hayatını bu verileri toplamakla geçirdi. Ancak arama motoruyla, Orta Çağ’ın başlarından yüzde 30 daha fazla ölü yakma raporu bulduk. Yani çok fazla veri olduğu için bir uzmanın bile her şeyi bilmediğini görüyorsunuz.”

AGNES’in ham bir versiyonu artık çevrimiçi ve şimdi yaklaşık yüzde 80 doğrulukla arama yapılabilir. Doktora sonrası bir araştırmacı olarak Brandsen, arama motorunu daha doğru hale getirecek ve diğer dillerde de aramaları etkinleştirerek onu genişletecek.

Leiden University. 8 Şubat 2022.

Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >