Blog

Mızrak dövüşünde ölümüne mücadele mi ediliyordu?

Birçok mızrak dövüşü, beceri göstermek ve puan kazanmak için yapıldı. Körleştirilmiş mızraklar gitgide daha çok kullanılmaya başlanmasına rağmen kazalar meydana geldi. Crouch’a göre, 1252 yılında İngiltere Walden’de, bir şövalye yanlışlıkla keskin bir mızrağın kullanılmasıyla hayatını kaybetti. Bu durumlardan dolayı bazen suikastten şüphelenildi. Diğer oyunlarda ise bazen, sinirler bozuldu ve galeyana gelindi.

Keskin mızraklı dövüşler bariz bir şekilde daha tehlikeliydi. Barber ve Barker 1438’de Paris’te John Astley’in Piers de Massy’yi, mızrağını kafasından geçirip onu nasıl öldürdüğünü anlatır. Bu tarz mızrak dövüşleri İngiltere ile İskoçya veya Fransa arasındaki gibi ateşkesler sırasında tercih edildi.

14. ve 15. yüzyıllarda, genellikle bir yemini yerine getirmek için, barış dönemleri boyunca, keskin silahlı düellolarla meydan okundu. Keen, Lord Scales’in yemininin bir işareti olarak İngiliz leydiler tarafından bacağına –beni unutma- yazan altın bir zincir taktığını yazar.

Şöhret kazanmak için yapılan mızrak dövüşünü, iki kişi arasında meydana gelen bir anlaşmazlığı çözmek için kilisenin huzurunda yapılan bir mücadele olan adli düello ile karıştırmak kolaydır. Tanrının haklı olan kişiye zafer vereceğine inanılıyordu. Rütbeli olanlar için, at sırtında tam zırh ile mücadele verildi ve savaşçılardan biri teslim olana kadar ya da öldürülene kadar devam etti.

Mızraklı dövüş ne kadar tehlikeliydi?

Atlı mızrak dövüşü tehlikeliydi, iki at saatte yaklaşık 80-96 kilometre hızla karşılaşıyordu. Tente olarak bilinen merkezi bir bölme bariyerinden, 1429’a kadar bahsedilmez ve hatta bundan sonra bile açık alanda bazı yarışmalar yapılıyordu ve birbirlerine çok yakın geçmekten dolayı dizler çarpıyor ya da çok zarar görüyordu. Bu nedenle de çok tehlikeliydi.

Nigel Bryant’ın The Tournaments at Le Hem and Chauvency’deki (The Boydell Press, 2020) çevirisinde bir görgü tanığı, Fransa’daki Le Hem’de 1278 yılında iki mızrak dövüşçüsünün göğüs göğüse, hem insanların hem atların, birbirlerine çarpacak kadar yakın sürdüğünü söylüyor.

14. yüzyıldan itibaren özel zırh parçaları ortaya çıkmaya başladı. İlki Edge ve Paddock’un kurbağa ağızlı olarak tanımladığı miğferdi: Göz boşluğunun alt kenarı bir geminin pruvası gibi öne doğru çıkıntılı olmaya başladı böylece bir mızrağı saptırabilir ve eğer mızrak parçalanırsa, her yere uçan tahta parçalarına karşı korumaya sağlayacaktı.

14. yüzyılın sonlarında yekpare göğüs ve sırt zırhları giyilmeye başlanmasından sonra, bir mızrağın etkisinden onun geri kırılmasını önlemek için miğfer, kayışla ya da zımbayla bağlanabiliyordu. Daha sonraki miğferlerde kafayı tutmak amacıyla kafayı yastıkla desteklemek için pamukla doldurulmuş bir başlığa bağlı ayarlanabilir bağcıklar ve kayışlardan oluşan bir ağ vardı. Mızrak dövüşü kalkanı göğüs zırhına bağlanabiliyordu ve manifer adı verilen büyük bir eldiven sol eli koruyordu.

15. yüzyıldan itibaren, mızrak dövüşü zırhı gitgide kalınlaşıp ağırlaştı. Bazıları sol taraf için “takviye” olarak adlandırılan ilave parçalar içeriyordu: dirsek (pasguard), omuz ve boyun (grand guard = 15. ve 16. yüzyıllarda turnuvalarda kullanılan bir plaka zırh). Bu da kalkanın bırakılabileceği anlamına geliyordu.

Tüm bu önlemlere rağmen, Henry’nin de sonradan anladığı gibi, mızrak dövüşü yine de öldürücü olabiliyordu. Thom Richardson “The Armour and Arms of Henry VIII” adlı kitabında, “1524 ve 1536’da olmak üzere iki defa, mızrak dövüşü sevdasının Henry’i ölüme oldukça yaklaştırdığını, bu sporun krallar için bile tehlikeli olduğunu söylüyor. (Royal Armouries Museum, 2002).

“From the game of ‘catching the brass ring’ to the roundabout” adlı makalesinde Zeev Gouraier’e göre, Fransa Kralı II. Henri, 1559’da bir mızrak kıymığı göz boşluğunu deldiğinde öldü ve Charles IX, 1561’de ciddi şekilde yaralandı ve bu, Fransa’daki mızrak dövüşünün azalmasına büyük ölçüde katkıda bulundu.

Şiddetli darbeler,kasılma veya kırık sırt veya uzuvlara, delici yaralara veya kötü şekilde düşmelere sebep olabiliyordu. Sydney Anglo, “Jousting- the earliest treatises”adlı makalesinde belirtiği üzere, Portekiz kralı Duarte 1434 tarihli incelemesinde, eğitimde bile “hafiften ağır mızraklara geçişin, yırtılma, sırt ağrısı, baş ağrısı veya bacaklarda ve ellerde ağrı riskinden kaçınmak için kademeli olması gerektiğini” tavsiye ediyor.

Atlı mızrak dövüşünün kuralları

1292 tarihli Silah Yasası, turnuva için İngiltere’de bazı kuralların uygulandığını ve özelikle yaverler ve seyircilerin azılı davranışlarını azaltmasına yönelik bir çaba olduğunu gösteriyor. Barber ve Barker, gerçek kuralların yalnızca 15. yüzyıldan itibaren hayatta kaldığını ve bunların daha önceki turnuvalarda ne olup bittiğine dair görüşümüzü etkilemesinin çok kolay olduğunu iddia ediyor.

15. yüzyıl boyunca birkaç şövalyenin tüm gelenlere karşı, bir toprak parçası tuttuğupas d’armesgibi gösterişli gösteriler görüyoruz. Detaylı meydan okumalar bazen bir sonraki yıla kadar ertelenebiliyordu. Farklı ülkelerde, engelli veya engelsiz birçok farklı türde mızrak dövüşü ortaya çıktı.

Haberciler isimleri ve puanları kaydetti, rakiplerini attan düşürenler açık bir şekilde birçok puan kazandı. Mızrakları uç uça vurmak çok zordu ve miğferin tepesine vurmak kayda değerdi. Mızrağını rakibinin üstünde temiz bir şekilde kırmak da puan kazandırırdı.

Anglo, rakibinin atının başına veya boynuna, eyer topuzuna, dizgini tutan eline, uyluğuna veya altındaki herhangi bir bölgesine vurmak gibi bir takım yasakların olduğunu söyler. Günümüze ulaşan daha sonraki puan tablolarının hayatta kalması bu konu hakkında bazı fikirler veriyor. Claude Gaier,“Arms and Armour used in Lists Contests in the Bungundian Principalities during the XVth Century”adlı makalesinde, “Bu rakamlardan elde edilen istatistikler, yürütülen mızrak koşularının yüzde 50-65’inin her iki tarafta da denk gelmediğini gösterir.” der.

Daha sonra hayatta kalan kurallar, bir erkeğin yarışmalara katılabilmesi için yeterlik belgesinin olmasını da vurgular. Maurice Keen, kişinin kalıtsal nitelik eksikliği, birinin mülkünün altındaki evliliği, mızrak dövüşçüsü olabilmenin karşısında duran en olumsuz koşullar olduğunu söyler.

Atlı mızrak dövüşü ne zaman sona erdi?

Mızrak dövüşü, 16. yüzyılda özenli bir merasim olarak devam etti. Henry VIII hayatı boyunca sporcu bir insandı ve Almanya’da İmparator Maximilian güvenlik arttıkça heyecanı artırmak da dahil olmak üzere birçok müsabaka yarattı; bunlar vurulduğunda parçalara ayrılan yaylar üzerindeki kalkanları ve göğüs zırhı hariç vücut zırhı olmayan mızrak müsabakasını içeriyordu, tabutlar pistlere getiriliyordu!

Özenle hazırlananpas d’armesve özel zırh, mızrak dövüşünü gerçek savaştan gitgide ayırdı, ancak gerçek mızrak dövüşçüleri genellikle her ikisinde de ustaydı. Ancak 16. yüzyılın sonunda savaş değişiyordu. Mızraklar, silahşörler tarafından desteklenen mızraklara sahip piyade birliklerine karşı etkisizdi. Bazı mızrak dövüşü turnuvaları 17. yüzyılın başına kadar varlığını sürdürdü ancak yerini, gösteri ve biniciliği vurgulayan etkinlikler aldı.

Barber ve Barker, 17. yüzyılın sonlarında zırhın savaş alanından kaybolmasının artık onu epeyce pahalı hale getirdiğini söyler. Atış alıştırmasında bir tahtaya ya da asılı bir halkaya mızrak atmak 19. yüzyıla kadar hayatta kaldı. (İkincisi hala Maryland’ın Resmi Devlet Sporu). Walter J. Karcheski, 1778’de Lord Cathcart tarafından Pensilvanya, Philadelphia’da bir turnuva düzenlediğini“Combats of Columbia: American Tournaments up to the Atlantic City Horse Show of 1935” adlı eserinde anlatır. 19. yüzyılda bir Orta Çağ canlanışı, 1839’da İskoçya’nın Ayrshire kentindeki Eglinton turnuvasını ortaya çıkardı. Ancak hava durumu süreci yıkıntıya uğrattı.

Mızrak dövüşü, filmlerde ve televizyonda hem doğru hem de yanlış gösteriliyor ve modern şövalyeler ve yaverlerden oluşan coşkulu gruplar tarafından yeniden sahneleniyor.

---

Live Science. 23 Mart 2022.