En yakın yerleşim biriminden Lajamanu köyüne arabayla ulaşmak saatler alıyor. ​C: Carmel O’Shannessy

Muhtemelen daha önce Light Warlpiri dilinde anlatılan bir hikaye duymadınız.

Light Warlpiri veya Warlpiri rampaku olarak bilinen bu dil, standart Avustralya İngilizcesinin farklı unsurlarının, kuzey Avustralya’daki birkaç bin yerli tarafından konuşulan bir Aborjin dili olan Warlpiri ve 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başında Avrupa ve Afrika dillerinin etkileşiminden meydana gelen İngilizce tabanlı Kriol ile harmanlanması ile oluşmuş karma bir dil.

Bu ilginç kültürel olay, “yeni dili” ilk kez 2005 yılında keşfeden ve Avustralya Devlet Üniversitesi’nde dilbilim profesörü olan Carmel O’Shannessy tarafından derinlemesine inceleniyor.

O’Shannessy, dilin 1970-80’lerde bazı Warlpiri yetişkinlerinin Warlpiri konuşurken cümlelerinin ortasında ara sıra İngilizce veya Kriol kelimeler kullanmaya başlamasıyla ortaya çıktığını düşünüyor. Bu dilbilimde,kod değişimiolarak biliniyor, bir konuşmacı konuşurken iki veya daha fazla dil arasında geçiş yaptığında gerçekleşiyor. Çocuklar bu karma cümlelerin söylendiğini duyduklarında bunu tek bir dil olarak işleyip geliştiriyor.

O’Shannessy, 2018 yılındaAtlas Obscuradergisine, “Karma bir dilin gelişmesi için çok sistematik bir şekilde kod değiştiren ve kendi konuşma tarzlarını yaratmak için bir tür sosyal nedeni olan iki dilli veya çok dilli kişilerin olması gerek.” dedi. “Kod değişimi genellikle bu tür bir sonuca yol açmaz, oldukça nadirdir.”

Yıllar sonra dil sistemi doğal olarak gelişmeye devam edip hatta Lajamanu’daki bazı insanların ana dili haline geldi. Geleneksel Warlpiri’nin bile “son derece tehlike altında” olduğu ve yalnızca 4.000 kişi tarafından konuşulduğu düşünülüyor, Light Warlpiri dili ise daha az biliniyor; çoğunluğu 40 yaşın altında yaklaşık 350 kişi tarafından konuşulup anlaşılıyor.

Lajamanu köyü fazlasıyla uzak. En yakın topluluk yaklaşık 110 kilometre uzaklıktaki Daguragu; en yakın büyük kasaba ise 560 kilometreden fazla uzaklıkta, arabayla yaklaşık 6 saat süren Katherine. Bu yolculuğun büyük bir kısmı, kötü durumda olan “onaysız” toprak yollardan geçiyor. Bu aşırı izolasyon Light Warlpiri’nin ortaya çıkmasını sağlamış olabilir; tıpkı tenha adalarda bazı benzersiz hayvanların evrimleşmesi gibi.

Light Warlpiri, değiştirilip ödünç alınan tuhaf kelimeler ve ifadelerden oluşmuyor yalnızca. O’Shannessy, dilin temel yapısının Warlpiri, İngilizce ve Kriol dillerindeki farklı unsurlardan etkilendiğini söylüyor.

Çoğu dilde, fiil ve isim yapılarının farklı ve uzak dillerden gelmesine ender rastlanır. Gel gör ki Light Warlpiri’de fiiller çoğunlukla İngilizce veya Kriol’dan gelirken, cümledeki diğer dil bilgisi bileşenlerinin çoğu Warlpiri’den geliyor.

Light Warlpiri hakkında 2013 yılında yayınlanan bir makalede O’Shannessy, “Light Warlpiri’nin yapısı genel olarak karma bir dil; çoğu fiil ve bazı sözel biçim bilgisi İngilizce ve/veya Kriol’dan alınmış ve birçok nominal biçim bilgisi Warlpiri’den alınmış. İsimler hem Warlpiri hem de İngilizce sözlük kaynaklarından alınmış.” diyor.

“Yardımcı sistemin yeniden yapılandırılması, Warlpiri’den ögeler ve İngilizce ve/veya Kriol’un farklı çeşitleme ve biçimlerinden seçici olarak yararlanılarak yeni yapılar üretecek şekilde birleştirilmiş.” diyerek ekliyor.

Kulağa nasıl geldiğini duymak isterseniz, genç bir kızın Light Warlpiri dilinde anlattığı canavar hikayesini yukarıdan dinleyebilirsiniz.

Videonun Türkçe çevirisi:

Küçük kız köpeğini tutuyordu.

Canavar küçük kızıve köpeğini yakalamaya geldi.

Küçük kız salıncaktaki oğlanı itti. Köpek oradaydı.

Canavar geldi. Köpeği yakaladı.

Canavar köpeği bir ağacın tepesine koydu.

Canavar köpeği alıp gitti.

Anne ve kız canavarın peşine düştü.

Köpeği iple bağladı.

Canavar uykuya daldı.

Küçük kız köpeği avludan kaçırdı.

Köpekle beraber ateşin etrafında dışarıda oturdular. Köpeğe göz kulak oldular.

---

IFL Science. 25 Ocak 2024.

Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >