Yapılan araştırmaya göre İsveç’deki araştırmacılar antik bir Mısır mumyasına ait eldeki yumuşak dokuyu bilgisayarlı tomografi (BT) kullanarak mikroskobik düzeyde görüntülemeyi başardı.

İnsan ve hayvan mumyalarının X-Ray ve BT kullanılarak tahribatsız görüntülenebiliyor olması; arkeoloji, paleontoloji ve antik hastalık araştırmaları için büyük bir nimet. Görüntüleme çalışmaları antik dönemlerdeki yaşam ve ölüme dair daha kapsamlı bilgiler edinmemize yardımcı olmakla kalmıyor aynı zamanda modern hastalıklara ilişkin anlayışımızı geliştirmede de önemli bir imkân sağlıyor.

Hem X-ray hem de geleneksel BT yöntemi maddelerin farklı miktarda X ışını soğuruyor oluşundan faydalanıyor. Soğurum zıtlığı olarak bilinen bu olgu, bir görüntü içerisinde farklı kontrast dereceleri olmasının sebebi.

Stockholm’daki KHT Kraliyet Teknoloji Enstitüsü’nden yüksek mühendis Jenny Romell, “Kemik ve diğer sert, yoğun materyalleri incelerken soğurum zıtlığı işe yarıyor, ancak yumuşak materyallerde soğurum zıtlığı detaylı bilgi sağlamak için yetersiz kalıyor” diyor. “Bu nedenle yayılım temelli faz zıtlığı öneriyoruz.”

Yayılım temelli görüntüleme, hem soğurmayı hem de X ışınları bir örnekten geçerken oluşan faz geçişini saptayarak X-ray görüntülerindeki kontrastı geliştiriyor. X-ray’li faz efekti bir ışık ışınının bir lensten geçerek yön değiştirmesine benziyor. Hem soğurmayı hem de faz değişimini yakalamak yumuşak dokular için daha yüksek kontrast sağlıyor.

Romell, “Soğurma-kontrast görüntüleme tek başına kullanıldığında, sadece yumuşak dokular içerisinde koruna gelebilmiş hastalık izlerini kaçırma riski meydana geliyor” diyor. “Öte yandan, faz-kontrast görüntülemeyle yumuşak doku yapıları hücresel çözünürlükte görüntülenebiliyor, bu da yumuşak dokuların detaylıca analiz edilebilmesi için büyük bir imkan sunuyor.”

Romell ve meslektaşları antik Mısır’dan mumyalaşmış bir sağ el üzerinde görüntüleme yaparak faz-kontrast BT’yi test etti. Şu an Akdeniz ve Yakın Doğu Eski Eserler Müzesi’nin koleksiyonunun bir parçası olan el İsveç’e 19. yüzyılın sonlarında, diğer mumyalaşmış vücut parçaları ve bir kartonaj tabut parçasıyla birlikte gelmişti. Mısırlı bir adama ait olan kartonaj tabut MÖ 400 dolaylarına tarihleniyor. Çalışma kapsamında elin tümünün tarandığı, daha sonra ise orta parmak ucunun detaylı bir taramasının yapıldığı bildiriliyor.

Son görüntüler için tahmini çözünürlük 6 ila 9 mikrometre arasında, diğer bir deyişle kırmızı kan hücresinin genişliğinden biraz daha fazla. Araştırmacılar görüntülemeyle, adipoz doku hücresi, kan damarı ve sinir kalıntılarını görmeyi hatta tırnak yatağındaki kan damarlarını saptamayı ve farklı deri katmanlarını ayırt etmeyi başardı.

“Faz-kontrast BT ile antik yumuşak dokular daha önce şahit olmadığımız bir şekilde görüntülenebiliyor” diyor.

Bu bulgular faz-kontrast BT’nin yumuşak doku paleontolojisinde kullanılan dokunun çıkarılması ve kimyasal olarak işlenmesini gerektiren invaziv yöntemler için bir alternatif veya tamamlayıcı olarak oynağı role vurgu yapıyor. Olası tahrip edici doğaları nedeniyle bu yöntemler, eski ve hassas örneklerin analizinde istenmeyen ve kabul görmeyen seçenekler olarak kalıyor.

Romell, “Bilgisayarlı tomografi mumya ve diğer antik kalıntıların incelenmesinde standartlaşmış bir prosedür olduğu için, faz-kontrast BT’yi var olan yöntemlerin doğal bir tamamlayıcısı olarak görüyoruz” diyor. “Faz-kontrast BT’nin, yumuşak dokulardan veri elde etmek için uzun süredir yoğun çabalar harcayan tıbbi araştırmacı ve arkeologlara da ulaşacağını ve faz-kontrast yönteminin yaygın kullanımının paleontoloji alanında yeni keşiflere imkan tanıyacağını ümit ediyoruz.”

---

Radiological Society of North America. 25 Eylül 2018.

Makale: Romell, J., Vågberg, W., Romell, M., Häggman, S., Ikram, S., & Hertz, H. M. (2018). Soft-Tissue Imaging in a Human Mummy: Propagation-based Phase-Contrast CT. Radiology, 180945.

(adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});

www.arkeofili.com