Blog

Yeni araştırmaya göre, Etiyopya’daki 6 metreye kadar yükselen taş monolitler, bilim insanlarının daha önce düşündüğünden 1.000 yıl daha eski.

Araştırma ekibi, Etiyopya’nın Gedeo bölgesindeki Sakaro Sodo arkeolojik sahasındaki genellikle fallik şekilli monolitleri veya stelleri incelemek için gelişmiş radyokarbon tarihleme kullandı.

Gedeo bölgesindeki çeşitli yerlerde bulunan 10.000’den fazla monolitin yaşını belirlemeye yönelik diğer tek girişim, 1990’larda Fransız bilim insanları tarafından gerçekleştirildi. Bu araştırma, Gedeo’nun kuzey kesimindeki Tuto Fela anıtları için MS 1.100 yılları civarında mütevazı bir tarihi sağlamıştı.

UNESCO Dünya Mirası Alanı olarak kabul edilen Sakaro Sodo ve Gedeo bölgesindeki diğer arkeolojik alanlar, Afrika’daki en fazla sayıda ve en yüksek konsantrasyonda megalitik stel anıtına sahip. Ayakta duran taşlar, peyzajda boyut, işlev ve düzenleme açısından geniş bir yelpazede yer alıyor.

Monolitlerin çoğu düşmüş ve/veya bezemesiz olsa da, birkaçı bugün görülebilen taşa oyulmuş karmaşık yüzler ve diğer antropomorfik tasarımlara sahip.

Arkeolojik alanın etkileyici doğasına rağmen, monolitlerin neden veya nasıl yapıldığı hakkında çok az şey biliniyor.

Çalışmanın baş yazarı Ashenafi Zena, “Bu, dünyadaki en az çalışılmış arkeolojik alanlardan biri ve bunu değiştirmek istedik.” diyor.

Etiyopyalı bir yerli olan Zena, 2013 yılında WSU antropoloji profesörü olan doktora danışmanı Andrew Duff ile bölgeye seyahat ettikten sonra taşlarla ilgili bir çalışma yapmaya karar verdi.

Zena, “Bu kadar küçük bir alanda bu kadar çok sayıda anıt görmek şok ediciydi. Birçoğu yere düşmüş ve bazıları parçalanmış taşlara bakarak, güney Etiyopya’daki mağara alanlarını araştırmak yerine tez çalışmamı oraya odaklamaya karar verdim.” diyor.

Araştırmacılar, en eski monolitlerin inşa tarihini bir bin yıl geriye itmenin yanı sıra, sitenin eski inşaatçılarının proje için ham taş çıkarmış olabileceklerini de belirlediler. Ayrıca, ilk kez, Gedeo stel alanlarından elde edilen bilinen en eski obsidiyen eserlerin kaynaklarını da belirlediler.

Şaşırtıcı bir şekilde, araştırmacıların Sakaro Sodo’da tanımladıkları obsidiyenlerin çoğu, yaklaşık 300 km uzakta, kuzey Kenya’da ortaya çıktı; bu, Sakaro Sodo’daki insanların obsidiyen hammaddelerinin çoğunu bir tür takas veya ticaret yoluyla elde ettiğini gösteriyor.

Birinci bin yılın başında Etiyopya’nın güneyindeki Sakaro Sodo bölgesinde yaşayan pastoral ve/veya tarım insanları hakkında çok az şey biliniyor olsa da, Zena ve Duff tarafından belirlenen stel anıtlarının yeni yapım tarihleri, evcil hayvanların bölgeye gelişi ve daha karmaşık sosyal ve ekonomik sistemlerin başlangıcı ile örtüşüyor gibi görünüyor.

Duff, “Bu araştırmanın önemli olmasının nedenlerinden biri, bu bölgedeki ilk insanların geçimlerini sağlamak için ne yaptıklarının yanı sıra kültürel ve sosyal uygulamalarının neler olduğuna dair yeni bir ışık tutma potansiyeline sahip olması.” diyor.

Bölgedeki mevcut arkeolojik, etnografik ve yaşayan megalitik stel gelenekleri, Etiyopya’daki Sakaro Sodo ve diğer yakınlardaki en eski stel alanlarının muhtemelen iki amaç için yaratıldığını gösteriyor: gücün bir nesilden diğerine transferini anmak veya grup başarısını kaydetmek ve anmak.

Duff, “Etiyopya’daki stellerin işlev çeşitliliği gerçekten büyüleyici. Örneğin, Gedeo’nun kuzeyindeki Tuto Fela’nın daha yakın zamanda inşa edilmiş stel anıtlarının mezar işaretleri olarak kullanıldığını biliyoruz. Sakaro Sodo’daki en eski taşların doğrusal yerleşim modeli ise, onların nesiller boyu liderliğin geçişini gösteren işaretler olabileceğini düşündürüyor.” diyor.

Etiyopya’daki siyasi durum ve COVID-19 pandemisinin son zamanlarda yarattığı karmaşa, yakın vadede araştırmayı takip etmeyi zorlaştırıyor fakat araştırmacılar çalışmalarına en kısa süre içinde devam etmeyi umuyor.

Duff, “Bu taşların işlevini ve nasıl dikildiklerini daha iyi anlamak, UNESCO Dünya Mirası unvanını kazanmak açısından gerçekten yararlı. Bu, ülke için önemli bir ekonomik faktör olan turizm geliri elde edilmesine yardımcı olabilir.” diyor.

---

Washington State University. 9 Aralık 2021.

Makale: Zena, A. G., Duff, A. I., Melesse, A., Wolff, J. A., Beldados, A., & Shackley, M. S. (2021).New Dates for Megalithic Stele Monuments of Gedeo, South Ethiopia.Journal of African Archaeology,1(aop), 1-26.