Blog

Yeni bir yılın başlangıcını işaret eden Nevruz, kökenlerini antik Perslere dayandırıyor. Günümüzde, bayram İran diasporasında yaygın olarak kutlanıyor.

Kuzey Yarımküre’de 20 Mart, baharın ilk günü olarak kabul ediliyor. Ancak dünya genelinde yaklaşık 300 milyon insan için bu tarih, aynı zamanda yeni yılın başlangıcını simgeliyor. “Yeni gün” anlamına gelen Nevruz, baharın gelişiyle birlikte İran’da yeni yılın ilk gününü işaret eden bir bayram. İran’ın güneş takvimi ilkbahar ekinoksuyla başlıyor ve Nevruz bu dönemin başlangıcını temsil ediyor.

Nevruz, İran ve Pers diasporasında 3.000 yıldan uzun bir süredir kutlanıyor. Kökenleri, baharın gelişini karanlığa karşı bir zafer olarak gören antik Pers dini Zerdüştlüğe dayanan bir bayram günü olarak ortaya çıktı. İslam’ın 7. yüzyılda İran’a girişiyle Zerdüştlüğün popülaritesi azalsa da, Nevruz geleneği varlığını sürdürdü ve tarih boyunca Pers halklarının göçleriyle dünyanın dört bir yanına yayıldı.

Nevruz nedir ve nasıl kutlanır?

Geleneksel olarak ilkbahar ekinoksunda kutlanan Nevruz için birçok kişi haftalar öncesinden hazırlıklara başlar. Bayram öncesinde insanlar dans ritüellerini gerçekleştirir ve kötü şansı uzaklaştırmak için evlerindeki kapları sağlıkla ilişkilendirilen suyla doldururlar.

Nevruz’dan önceki son çarşamba günü, Çarşamba Sûrî adı verilen bir kutlama yapılır. Bu gece, insanlar ateşin üzerinden atlayarak veya kapı kapı dolaşıp kaşık çalarak kötü şansı kovmaya çalışır. Ayrıca, birçok kişi mezarlıkları ziyaret eder ve ölüler için adaklar sunar, çünkü bazı inanışlara göre, bahar ritüeli başlamadan önce ruhlar dünyayı ziyaret eder.

Nevruz, bereket ve yeni hayatın kutlandığı bir bayram; bu yüzden birçok kişi kutlamalarını tohumlar ve yumurtalarla yapar. Aileler, haft-sin adı verilen yedi sembolik nesnenin buluğunduğu özel bir sofra hazırlar. “Haft” Farsça’da “yedi”, “sin” ise “S” harfini temsil eder ve bu masadaki tüm nesneler Farsça’da “S” harfiyle başlar. Bu nesneler arasında “sabzeh” yani tohum filizleri (genellikle yeniden doğuşu simgeleyen buğday, yulaf ve diğer tohumlar), “senjed” (aşkı temsil eden ve İran zeytini olarak da bilinen iğde), “sir” (korumayı temsil eden sarımsak), “sib” (bereketi simgeleyen elma), “somagh” (aşkı simgeleyen sumak), “serke” (sabrı simgeleyen sirke) ve “samanu” (bolluğu simgeleyen ve filizlenmiş buğdaydan yapılan bir tatlı) yer alır. Sofraya ayrıca Kuran, yumurtalar, aynalar ve şiir kitapları da eklenebilir.

Nevruz’un kökleri çok eskiye dayansa da, haft-sin sofrası nispeten yeni bir gelenek. A. Shapur Shahbazi’nin Encyclopedia Iranica‘da belirttiğine göre, bu gelenek ancak geçen son yüzyılda yaygınlaştı.

Nevruz kutlamalarında insanlar yeni yılda iyi şans getirmesi için yakılan ateşlerin üzerinden atlıyor.

Nevruz’u kimler kutluyor?

Nevruz, modern çağda da dirençli bir şekilde varlığını sürdürmeyi başardı. 1979’daki İran İslam Devrimi’nin ardından, yeni hükümet, bu bayramın devlet dinine olan ilgiyi azaltabileceği korkusuyla Nevruz’u bastırmaya çalıştı. Ancak bu girişimler başarısız oldu ve Nevruz artık İran’da resmi bir devlet bayramı olarak kutlanıyor.

Nevruz, İran’ın yanı sıra Afganistan, Arnavutluk, Azerbaycan, Gürcistan, Irak, Kazakistan, Kosova, Kırgızistan, Moğolistan’ın Bayan-Ölgii bölgesi, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan’da da resmi tatil. Ayrıca Türkiye, Hindistan ve İran topluluklarının bulunduğu birçok bölgede yaygın olarak kutlanıyor.

2009 yılında UNESCO, Nevruz’u “İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi”ne dahil etti ve Nevruz’un “nesiller ve aileler arasında barış ve dayanışmayı teşvik ettiğini, uzlaşma ve komşuluk değerlerini güçlendirdiğini” belirtti.

Resmi olarak 21 Mart, Uluslararası Nevruz Günü olarak tanınsa da, takvim sistemlerine ve ilkbahar ekinoksu hesaplamalarına bağlı olarak 19-22 Mart tarihleri arasında kutlanıyor.

National Geographic. 12 Mart 2025.

Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >