Birkaç yıl önce antik deniz kabuğunun kalıntılarında keşfedilen yanık izleri, ilk Avustralyalıların soyu tükenmiş bir kuşun büyük yumurtalarını pişirip yediklerini düşündürdü ve bu da onları yumurtlayan türler hakkında şiddetli tartışmalara yol açtı.

Şimdi, Cambridge ve Torino üniversitelerinden bilim insanlarının liderliğindeki uluslararası bir ekip, toz yumurta fosillerinden elde edilen protein dizilerini canlı kuş türlerinin genomlarında kodlanmış olanlarla karşılaştırarak hayvanı evrim ağacına yerleştirdi.

Cambridge Üniversitesi Arkeoloji Bölümü’nden kıdemli ortak yazar Prof Matthew Collins, “Bir fosilin zamanı, sıcaklığı ve kimyası, ne kadar bilgi toplayabileceğimizi belirler.” diyor.

“Yumurta kabukları, bazı proteinleri sıkıca tutabilen ve bu biyolojik verileri en zorlu ortamlarda – potansiyel olarak milyonlarca yıl boyunca – koruyan mineral kristallerinden yapılmıştır.”

Proceedings of the National Academy of Sciences dergisinde yayımlanan bulgulara göre, antik yumurtalar Genyornis’e aitti: tarih öncesi Avustralya’da muhtemelen sürüler halinde dolaşan minik kanatları ve devasa bacakları olan uçamayan devasa bir kuş.

Fosil kayıtları, Genyornis’in iki metreden fazla boyunda olduğunu, 220-240 kilogram ağırlığında olduğunu ve yaklaşık 1.5 kg kavun büyüklüğünde yumurta bıraktığını gösteriyor. İnsanlar geldikten birkaç bin yıl sonra ortadan kaybolmadan önce Avustralya “mega-faunası” arasında yer aldı. Nesillerinin tükenmesinde insanların rol oynadığını düşünülüyor.

İnsanların Avustralya’ya gelişi için en erken “sağlam” tarih yaklaşık 65.000 yıl öncesi. Daha önce doğrulanmamış türlere ait yanmış yumurta kabuklarının tümü, insanların kıtanın çoğuna yayıldığı yaklaşık 50.000 ila 55.000 yıl öncesine (Genyornis’in neslinin tükendiği düşünülmeden çok önce değil) tarihleniyor.

Colorado Üniversitesi’nden araştırmanın kıdemli ortak yazarı Prof Gifford Miller, “Arkeolojik kayıtlarda Genyornis kuşunun kesilip biçildiğine dair hiçbir kanıt yok. Bununla birlikte, kıtanın farklı yerlerinde insan faaliyetleriyle tutarlı benzersiz yanma izlerine sahip yumurta kabuğu parçaları bulundu.” diyor.

“Bu, ilk insanların bu devasa kuşları mutlaka avlamış olmadıklarını, rutin olarak yuvaları yağmaladıklarını ve yiyecek için dev yumurtalarını çaldıklarını ima ediyor. Yumurtaların insanlar tarafından aşırı kullanımı, Genyornis neslinin tükenmesine pekala katkıda bulunmuş olabilir.”

Genyornis uzun zamandır gizemli yumurtaların sahibi için bir aday olsa da, bazı bilim insanları – kabuk şekli ve kalınlığı nedeniyle – daha muhtemel bir adayın Progura veya “dev mallee tavuğu” olduğunu savundu. Bu kuş, başka bir soyu tükenmiş kuştu, çok daha küçüktü, yaklaşık 5-7 kg ağırlığındaydı ve büyük bir hindiye benziyordu.

İlk amaç, eski DNA’yı kabuk parçalarından çıkartarak tartışmayı sona erdirmekti, ancak genetik materyal sıcak Avustralya ikliminde yeterince korunamamıştı.

Miller, farklı bir “biyomolekül” türü olan proteini çıkarmak için nispeten yeni bir teknik keşfetmek için Cambridge ve Torino’daki araştırmacılara ulaştı.

Kalıtsal veriler açısından o kadar zengin olmasa da, bilim insanları yeni ve geniş bir biyolojik materyal veritabanı kullanarak eski proteinlerdeki dizileri canlı türlerinkiyle karşılaştırabildiler: Bird 10,000 Genomes (B10K) projesi.

Torino Üniversitesi’nden çalışmanın ilk yazarı Prof Beatrice Demarchi, “Progura, tavuk ve hindi gibi yerden-beslenenleri de içeren, galliform soyundaki bir kuş grubu olan günümüzün megapodları ile ilişkiliydi.” diyor.

“Gizemli yumurtalardan sorumlu olan kuşun, Galliform soyundan önce ortaya çıktığını ve Progura hipotezini ekarte etmemizi sağladığını bulduk. Bu, erken Avustralyalılar tarafından yenen yumurtaların Genyornis tarafından yumurtlandığı fikrini destekliyor.”

Çalışma için test edilen 50.000 yıllık yumurta kabuğu, Güney Avustralya’daki Wood Point arkeolojik alanından geldi, ancak Prof Miller daha önce, Ningaloo sahilinin uzak batısındaki yüzlerce bölgede benzer yanmış kabukların bulunabileceğini göstermişti.

Araştırmacılar, ilk Avustralyalıların Genyornis yumurtalarını sömürme davranışlarının, kabukları Afrika’daki arkeolojik alanlarda en az 100.000 yıl öncesine dayanan devekuşu yumurtalarına sahip ilk insanlarınkiyle büyük olasılıkla aynı olduğuna dikkat çekiyor.

Prof Collins, “Devekuşları ve insanlar tarih öncesi boyunca bir arada var olmuş olsalar da, Genyornis yumurtalarının erken dönem Avustralyalılar tarafından sömürülme seviyeleri, nihayetinde bu olağanüstü kuşların üreme stratejilerinden daha fazlasını yok etmiş olabilir.”

---

University of Cambridge. 25 Mayıs 2022.

Makale: Demarchi, B., Josefin, S., Alicia, G., Meaghan, M., Yuan, D., Tom, G., … & Gifford, M. (2022).

Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >