MS 8. yüzyılda Amerika kıtasında içinde yüksek oranda kafein bulunan kakaolu çikolata, ve “kara içecek” içeceklerinin oldukça yaygın olduğu ortaya çıktı. Günümüzde güneybatı ABD ve kuzeybatı Meksika’da kalan bölgelerde o dönemde az sayıda insan yaşasa da, bu insanlar kafeine büyük değer veriyordu.

Güneybatı Amerika’daki arkeolojik alanlardan elde edilen 177 çanak çömlek parçası üstünde yapılan analizlerde kafeinli bu iki içeceğin kalıntıları arandı. Colorado’dan Chihuahua’ya birçok alandan alınan parçalar 650 yıllık bir yerleşimi kapsıyor.

Analizler, seramiklerin %20sinden fazlasında ya kakao, ya da çobanpüskülünden (Ilex vomitoria) yapılan ‘kara içecek’ isimli sert bir içeceğin kalıntıları olduğunu ortaya çıkardı. Bu geçmişte Pueblo yerlilerinin ve diğer güneybatı kültürlerinin bu kafeinli içecekleri tükettiğine dair ilk kanıt oldu. Bugüne kadar kara içecek tüketiminin ABD’nin orta bölümündeki, Cahokia gibi kültürlerle sınırlı olduğu düşünülüyordu. İçecek burada arınma ritüellerinin bir parçası olarak ya da trans benzeri bir duruma geçmek için kullanılıyordu. 

Mesa Verde, beyaz üzerine siyah kupa. (Görsel: Crow Canyon Archaeological Center; BLM-Anasazi Heritage Center (97.10.5MT765.V100R9U553))

Ulusal Bilimler Akademisi Bildirileri’nde yayınlanan araştırmanın yazarı Profesör Patricia Crown “Burada önemli olan, Kuzey Amerika’da kafein içeren iki farklı bitkinin taşınıyor olması. Bu bitkiler takasla ya da  başka bir şekilde ele geçiriliyor ve Güneybatı’da yaygın olarak tüketiliyordu” diyor.

Kafein bu dönemde iki çeşit içecek halinde tüketiliyordu. Bunların ilki kakao bazlı bir çikolata içeceğiydi. Diğeri ise belli bir tür çobanpüskülünden yapılan, güneydoğu ABD’deki yerlilerin “kara içecek” adını verdiği bir içecekti. Fakat bu iki bitki de Güneybatı’da yetişmiyor. Ticaret yollarının nereden geldiği ve geçtiği de kesin olarak bilinmiyor.

Crown, Meksika’yla ticaret yapıldığının bilindiğini, çünkü kakao edinilebilecek en yakın yerin burası olduğunu söylüyor. Çikolata da kakao bitkisinden yapılıyor. Crown ayrıca Orta Amerika’yla güçlü bir ticaret ilişkisinin göstergelerinden biri olan macaw papağanlarının (ara papağanı) da birçok Güneybatı yerleşiminde bulunduğuna dikkat çekiyor.

Çobanpüskülü ise günümüzde Güney ABD ya da Meksika olan bölgeden gelmiş olabilir. Fakat seramik kap ve testilerdeki kalıntılar, Güneybatı insanlarının tükettiği kara içecek hakkında daha fazla bilgiye erişmemizi zorlaştırıyor.

Araştırmada analiz yapılanlara benzer Arizona’daki Mogollan’da, 14. yya tarihlenen bir kase. (Görsel: Crown et al., PNAS)

Crown,  bulunan kanıtlardan da hareketle, Orta Amerika’da olduğu gibi Güneybatı’da da kafeinin büyük ihtimalle ritüellerde ya da politik bağlamlarda kullanıldığını söylüyor.

Crown ilk araştırmasında New Mexico’daki Chaco Canyon’dan gelen silindir kavanozların parçaları üzerine analiz yaptı. Parçaların 111 tanesi Chaco Canyon’da Pueblo Bonito kalıntılarının tek bir odasında bulunmuştu. Yeni araştırmada tüm Güneybatı’dan kavanoz, kase ve testi parçaları kullanıldı. Testlerin yapıldığı 200 parçanın 40 tanesinde kafein bulundu.

Crown ve meslektaşları ayrıca farklı zaman dilimlerinde kullanılmış seramik parçalarını seçerek, kafein kullanımının sürekli mi olduğunu yoksa belli izole  dönemlerle mi sınırlı olduğunu anlamaya çalıştı.

İspanyolların kıtaya gelişinden önce bu yüneybatı bölgesinde, farklı kültürleri olan bir çok arklı insan topluluğu yaşıyordu. Yapılan araştırma bu toplulukların bir ortak özelliğinin kafein beğenisi ve tüketimi olduğunu gösteriyor. 700 yıl boyunca bu kafein isteği o kadar güçlü kalmış ki, bu bitkileri uzak bir mesafeden elde etmeye değmiş.

(Görsel: Patrick D. Lyons, courtesy of the Arizona State Museum, University of Arizona)

Univeristy of New Mexico, Western Digs-Arkeofili.com