Yaklaşık 11,5000 ila 10,200 yıl önce Son Buzul Çağı’nın sonunda, Doğu Avrupa ve Japonya’daki taş devri insanları birbirinden bağımsız olarak kenevir/marihuana kullanmaya başladı. Tarihte marihuana kullanımı üzerine yapılan diğer araştırmalar ise, yaklaşık 5,000 yıl önce Bronz Çağı’nda kıtalar arası ticaretin yükselişi ile, Doğu Asya’da kenevir kullanımının artışı arasında bir bağ olduğunu gösteriyor.

Avrupalı’nın dört ata soyundan biri olduğu düşünülen, Avrasya’da yaşamış Yamnaya insanları, 5,000 yıl önce bu dönemde doğuya doğru yayılmaya başladı. Bu insanların da Avrasya boyunca keneviri, ve belki de onun psikoaktif özelliklerini yaydığı düşünülüyor. Kenevir bitkisinin polenleri, meyvesi ve lifleri, yıllardır Avrasya’da gerçekleştirilen arkeolojik kazılarda ortaya çıkarılıyor.

Samara bölgesinden bir Yamnaya kafatası. Görsel: Natalia Shishlina

Almanya’daki Berlin Özgür Üniversitesi’nden Tengwen Long ve Pavel Tarasov, tarihöncesinde kenevir kullanımındaki akımları ve modelleri ortaya çıkarmak için bu arkeolojik kazılara dair bilgileri bir veritabanında topladı.

Araştırmacılar, genellikle kenevirin ilk olarak Çin’de veya Orta Asya’da kullanıldığının ve olasılıkla evcilleştirildiğinin düşünüldüğünü, fakat veritabanının alternatif bir seçeneğe de işaret ettiğini söylüyor.

Veritabanına dahil edilen en güncel çalışmalar, bitkinin Japonya ve Doğu Avrupa’daki arkeolojik kayıtlarda neredeyse aynı zamanda, günümüzden 11,500 ila 10,200 yıl önce görülmeye başladığını öne sürüyor. Long “Kenevir bitkisi 10,000 yıl öncesinden, hatta belki daha da erken bir dönemden itibaren geniş bir coğrafyaya yayılmış gözüküyor” diyor.

Araştırmacılar Avrasya kara parçası üzerinde farklı grupların bu dönemde, birbirinden bağımsız olarak, belki psikoaktif etkileri için, belki bir besin veya ilaç kaynağı olarak, belki de liflerinden kumaş yapmak için bu bitkiyi kullanmaya başladığını öne sürüyor.

Bronz Çağı’nda Kenevir Kullanımı Arttı

Fakat Tarasov ve Long’un veritabanına göre, sadece Batı Avrasya’da kenevir binyıllar boyunca insanlar tarafından düzenli olarak kullanıldı. Long, Doğu Asya’daki kullanıma dair erken kanıtların oldukça dağınık olduğunu söylüyor.

Bu durum ise yaklaşık 5,000 yıl önce, Bronz Çağı’nın başlangıcında değişmiş gözüküyor. Bu dönemde Doğu Asya’daki kenevir kullanımı görünüşe göre daha yoğun hale gelmiş. Tarasov ve Long bu artışın zamanlamasının anlamlı olduğunu düşünüyor.

Bu zamana kadar Avrasya steplerindeki göçebe çobanlar at binme konusunda uzmanlaşmıştı. Bu da onların uzun mesafeler katetmelerine, ve birkaç binyıl sonra İpek Yolu haline gelecek rotalar üzerinden kıtalararası ticaret ağları oluşturmaya başlamalarına izin verdi. Bu daha önceki Bronz Çağı Ticaret Yolu, olasılıkla kenevir de dahil olmak üzere binbir çeşit metanın batı ve doğu arasında yayılmasını sağladı.

Long “Bu hipotezi test etmek için daha fazla kanıta ihtiyacımız var” diyor, fakat kenevirin yüksek değerinin de onu bu dönemde ideal bir takas ürünü haline getireceğini söylüyor. Başka kanıtlar da Bronz çağı başlangıcında insanların ve ürünlerin hareket halinde olduğunu gösteriyor. Long örneğin Orta Doğu’da 10,000 yıl önce yetiştirilmeye başlanan buğdayın da, Çin’de 5,000 yıl önce görülmeye başlandığını söylüyor.

Son birkaç yılda yayımlanan antik DNA çalışmaları da, steplerde yaşayan göçebe çoban toplumlarından birinin, Yamnaya’ların, bu dönemde hem doğu hem de batıya yayıldığını doğruluyor.

İskitlerin kullandığı bu altın kaplarda, yanmış marihuana kalıntıları bulundu. F: ANDREI BELINSKY

Psikoaktif özellikleri bitkinin yayılmasında bir etken miydi?

Ottawa’daki Agriculture and Agri-Food Canada‘dan Ernest Small, “Kenevir birçok şekilde kullanılabildiği için, Bronz Çağı’ndaki yayılımının özellikle psikoaktif özelliklerine bağlı olup olmadığından emin olamayız” diyor. Fakat psikoaktif özelliklerin de bir faktör olduğuna inanmak için kanıtlar da var. Bazı araştırmacılara göre, arkeolojik kazılarda bulunan yanmış kenevir tohumları, Yamnaya’ların marihuana içme fikrini Avrasya boyunca yaydığına işaret ediyor olabilir.

Yamnayalar üstüne çalışmalar yapan, Hartwick College’dan David Anthony, bazı özel zamanlarda Yamnayaların keneviri psikoaktif özellikleri için kullanmış olabileceğini söylüyor. Anthony “Kenevirin bir uyuşturucu olarak kullanımının yayılımı, steplerden dışarı doğru hareketlerle ilişkili gibi gözüküyor. Kenevir özel şölenler ya da ritüellere mahsus olabilir” diyor.

Kansas Üniversitesi’nden Barney Warf, “Antik Yunan tarihçilerinden bildiğimiz üzere, Yamnayalardan sonra steplerde yaşayan göçebe çobanlar olan İskitler, keneviri düzenli olarak uyuşturucu olarak kullanıyordu. Tarihçi Herodot’un Kırım yarımadasında İskitlerle birlikte marihuana içtiğine dair anılarını anlattığından bahsedilir” diyor.

Warf yeni çalışmaların çok ilginç olduğunu söyleyerek, “Avrupa’da kenevirin Bronz Çağı’ndan Rönesans’a kadar, anlatılmamış bir hikayesi olduğunu düşünüyorum” diye ekliyor.

New Scientist, Colin Barras, 7 Temmuz 2016

Arkeofili.com