Blog
Neandertallere Karşı Avantajımız Güneş Kremi Kullanmak Olabilir
Dünya’nın manyetik alanında meydana gelen bu tür değişimler, şu anda zararsızca kutuplara yönlendirilen uzay kaynaklı radyasyonun hayvanların ve insanların az yaşadığı bölgelere değil, daha yoğun nüfuslu alanlara ulaşmasına yol açabilir.
Erman Ertuğrul - www.arkeofili.com
40.000 yıl önce artan radyasyona karşı aşıboyası ve giysi kullanan Homo sapiens, bu sayede Neandertallere karşı hayatta kalmış olabilir.
Mağara resimlerinde aşıboyasının kullanımı, UV ışınlarındaki artışa karşı güneş kremi olarak kullanılmasıyla aynı zamana denk gelmiş olabilir. C: Pixabay
Homo sapiens’in Avrupa ve Kuzey Asya’da hayatta kalıp, görünüşte çevreye daha iyi uyum sağlamış olan Neandertallerin neden yok olduğuna dair yeni bir açıklama ortaya çıktı. Aşıboyası ile yapılan doğal güneş kremi ve vücuda özel dikilmiş giysiler, zayıflayan manyetik alanın daha fazla radyasyona yol açtığı bir dönemde, cilt kanseri ve bağışıklık sistemi zayıflığına karşı onları korumuş olabilir.
Dünya tarihinde manyetik kutupların yönü en az 180 kez tersine dönmüştür. Bu olayların modern teknolojiyle gözlemlenmemiş olması nedeniyle tam olarak neler yaşandığını bilmiyoruz. Ancak bu dönüşümlerin genellikle Dünya’nın manyetik alanının zayıflaması ve manyetik kutupların dramatik şekilde yer değiştirmesiyle birlikte yaşandığına dair kanıtlar var. Bazen bu zayıflama ve hareketlenme, kutup değişimi olmadan da gerçekleşebilir — son örneği Laschamps sapması olarak biliniyor.
Dünya’nın manyetik alanında meydana gelen bu tür değişimler, şu anda zararsızca kutuplara yönlendirilen uzay kaynaklı radyasyonun hayvanların ve insanların az yaşadığı bölgelere değil, daha yoğun nüfuslu alanlara ulaşmasına yol açabilir. Bazı insanlar bir sonraki kutup değişiminin felakete yol açacağını öngörmeyi sevse de, geçmişteki kitlesel yok oluşlarla bu tür olaylar arasında doğrudan bir bağlantı kurma çabaları çoğunlukla başarısız olmuştu. Ancak bu konuda olası bir istisna Neandertaller olabilir. Neandertaller, genetik mirasları dışında yaklaşık 40.000 yıl önce yok olmuş gibi görünüyorlar. Bu tarih, 41.000–39.000 yıl önce gerçekleşen Laschamps sapmasının zirve dönemine denk geliyor; bu dönemde manyetik alanın yaklaşık 300 yıl boyunca son derece zayıf olduğu düşünülüyor.
Michigan Üniversitesi’nin Mühendislik ve Antropoloji bölümlerinden araştırmacılar, Finlandiya, Birleşik Krallık ve Almanya’daki meslektaşlarıyla iş birliği yaparak bu olası ilişkiyi araştırdı. Yaptıkları modelleme, Laschamps sapması sırasında manyetik kuzey kutbunun Avrupa üzerine doğru kaydığını gösteriyor — bugünkü Arktik Okyanusu’ndaki konumuna kıyasla. Bu durum, daha önce nadiren görülen yerlerde gökyüzünde göz alıcı auroralar (kutup ışıkları) oluşmasına neden olmuş olabilir.
Ancak geceleri görülen bu ışık gösterisinden daha önemli olan, gündüz saatlerinde neler yaşandığı. Modellemeye göre manyetik alanın gücü yaklaşık yüzde 90 oranında azalmış, bu da ozon tabakasının her an kozmik ışınlarla bombardımana uğramasına yol açmış. Bu tür bir tahribat, 20. yüzyıl sonundaki kloroflorokarbon (CFC) salınımlarının çok daha aşırı bir versiyonu gibi düşünülebilir. Ozon tabakasındaki bu tahribat, Güneş’ten gelen kanserojen UV ışınlarının engellenmesini önlemiş olurdu.
Açıkta kalan cilt, sağlık için ciddi bir tehdit haline gelirdi. Aşırı UV radyasyonuna maruz kalma, yalnızca cilt kanserleriyle değil, aynı zamanda bağışıklık sisteminin zayıflaması ve doğum kusurlarına neden olabilen folat eksikliği ile de ilişkili.
Kırk iki bin yıl önce (C) Dünya’nın manyetik alanı bugünküne çok benziyordu (A), ancak bunların arasında büyük bir düşüş yaşandı. C: Mukhopadhyay et al. 2025.
Yazarlar, bu dönemin Homo sapiens modasında yaşanan değişimlerle aynı zamana denk geldiğini belirtiyor; vücuda özel dikilmiş giysilerin yaygınlaşması da bu döneme rastlıyor. Aynı zamanda bu, mağara sanatında ve muhtemelen insan süslemelerinde aşıboyası kullanımının yaygınlaştığı bir dönem. Aşıboyası, UV radyasyonuna karşı koruma sağlıyor ve bu amaçla hâlâ bazı bölgelerde kullanılıyor. Ancak günümüzde renksiz alternatifler daha yaygın.
Çalışmanın baş yazarı Dr. Agnit Mukhopadhyay, “Araştırmamızda, manyetik alanın bağlantısız olduğu tüm bölgeleri birleştirdik; bu alanlarda kozmik radyasyonun ya da Güneş’ten gelen enerjik parçacıkların doğrudan yeryüzüne ulaşabileceğini varsaydık” diyor.
“Bu bölgelerin birçoğunun, yaklaşık 41.000 yıl öncesine ait erken insan etkinlikleriyle önemli ölçüde örtüştüğünü gördük; özellikle de mağara kullanımının artışı ve tarihöncesi güneş kremi (aşıboyası) kullanımının yaygınlaşması açısından.”
Biz ve atalarımız, bir türün yaşam alanına ulaştığımızda o türü nasıl etkilediğimiz göz önüne alındığında, Homo sapiens’in Neandertalleri savaş ya da besin rekabetiyle yok ettiği düşüncesi uzun süre doğal bir varsayım olarak kabul edildi. Ancak şimdi biliyoruz ki, Homo sapiens Avrupa’ya yaklaşık 56.000 yıl önce ulaşmıştı — bu da Neandertallerin yok oluşundan neredeyse 100 kuşak önceye denk geliyor. Bu da antropologları başka bir açıklama aramaya yöneltti.
Dr. Raven Garvey, “Neandertaller ile anatomik olarak modern insanlar arasındaki farkların bazıları, Neandertallerin ortadan kaybolmasını açıklayabilir mi? Bu, onlarca yıldır antropolojideki en büyük sorulardan biri” diyor.
Daha gelişmiş giysiler ve vücut boyasına olan ilgi, bu farkın en azından bir kısmını açıklayabilir. Neandertaller de kıyafet giyiyordu, ancak Afrika’dan gelen görece yeni türlere kıyasla çok daha uzun süredir kuzeyde yaşadıklarından dolayı, muhtemelen giysiye daha az ihtiyaç duyuyorlardı. Bu, neden Homo sapiens yerleşimlerinde dikiş için kullanılan iğne ve delgilerin bulunduğunu, fakat Neandertal alanlarında neden bulunmadığını açıklayabilir. İnsanlar bunu farkında olarak yapmamış olsalar bile, vücuda uygun giysiler üretmek, cildin güneşe maruz kalmasını azaltmış ve dolayısıyla güvenliği artırmış olurdu.
Yazarlar, burada doğrudan kanıt sunmak yerine, eldeki verileri birleştirerek bir hipotez kuruyor. Ancak çalışmalarının en azından bir kısmı, test edilebilir. Laschamps sapmasının radyasyon maruziyetine etkilerine dair modelleme, gelecekteki benzer olayları öngörmek için de kullanılabilir. Bu binlerce yıl sürebilir; ancak insanlar Neandertallerin kaderini paylaşmaz ve kayıtlarımız korunursa, bu çalışmada kullanılan modellemenin ne kadar doğru olduğunu öğrenebiliriz.
İnsanlığın gelecekte hayatta kalıp kalamayacağına nasıl yaklaştığınızdan bağımsız olarak, bu bilgiyi gelecek nesillere aktarmak için bilimsel yayınların iyi korunması gerekecek.
Mukhopadhyay şöyle uyarıyor, “Böyle bir olay bugün gerçekleşseydi, birçok sektörde tam bir çöküş yaşanırdı. İletişim uydularımız çalışmaz hale gelirdi”
IFL Science. 16 Nisan 2025.
Makale: Agnit Mukhopadhyay et al. (2025).
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >