Blog

Avdan dönen İnuitlerin bir canlandırması. C: Wikimedia Commons

Yeni yayımlanan bir araştırmada, doktora adayı Mathilde Vestergaard Meyer ve Dr. Felix Riede tarafından, Küçük Buzul Çağı’nda Grönland’da yaşanan çevresel değişimle başa çıkmada çocuk oyuncaklarının katkısı araştırılıyor.

Grönland dünyanın en büyük adalarından biri, ancak yalnızca dar bir kara şeridi yaşanabilir halde bulunuyor. Yüzlerce yıl boyunca İnuitler ve kısa bir süre için İskandinavlara ev sahipliği yaptı. Ancak, Kuzey Atlantik’in çok daha soğuk ve kuru koşullar yaşadığı bir dönem olan Küçük Buzul Çağı sırasında İskandinav kültürü ortadan kayboldu.

Birçok araştırmacı, İskandinavların Grönland’da kaybolmasının nedenini, otlatma kaynaklı arazi bozulmasına, bunun da otlakların azalmasına ve kışlık yemlerin azalmasına, deniz buzunun artmasına ve böylelikle ticaretin, seyahatin ve deniz kaynaklarının bulunmasının zorlaşmasına ve Norveç’e resmi geçişi sonlandıran şiddetli ve sık sık gerçekleşen fırtınaların artmasına bağlayarak teorileştiriyor. Ancak, çocuk oyuncaklarının bu kültürlerin adaptasyonunda oynadığı rol henüz araştırılmamıştı.

Dr. Meyer, çocuk oyuncaklarını iklim adaptasyonlarını araştırmak için kullanma fikrinin, Dr. Riede ve kendisinin çocuk arkeolojisine olan ilgisinden kaynaklandığını söylüyor ve “Çocuk oyuncaklarını iklim adaptasyonunu anlamak için bir mercek olarak kullanma fikri, danışmanım Felix Riede’nin iklim arkeolojisine olan ilgisinden ve ayrıca çocukların geçmişte toplumlarda inovasyonu ve adaptasyonu nasıl etkilediğinden kaynaklandı. Grönland’daki İnuit çocuklarının maddi kültürünün çok geniş çaplı olduğunu ve yetişkin maddi kültürünün geniş kapsamını yansıttığını biliyorduk” diyor.

“Bu nedenle, zengin oyuncak çeşitliliği ile iklim değişiklikleri arasında bir ilişki olup olmadığını araştırmanın ilginç olacağını düşündük”

İnuit oyun nesneleri. Sol: Farklı hayvanların kemiklerinden yapılmış bir ajagaq koleksiyonu. Sağ: Ahşap ve kemikten yapılmış dönen diskler. C: Meyer MV, Riede F., (2024)

“Ayrıca, İskandinavların Grönland’da yaklaşık 500 yıldan fazla kalmadıkları bilgisi ve bunun nedenini kimsenin tam olarak bilmemesi, bizi onların oyuncaklarını İnuitlerin oyuncaklarıyla karşılaştırmaya yöneltti.”

Araştırmacılar oyuncakları müze koleksiyonlarından ve yayınlanmış literatürden belirlediler. İskandinav yerleşimleri 260’tan fazla oyuncak içerirken, 12 yerleşimden sadece 72 oyuncak belirlenebildi. Karşılaştırıldığında, yaklaşık 3.014 oyuncak 71 İnuit yerleşiminden belirlenebildi. Bunlardan yaklaşık 2.397 oyuncak, hem İskandinavların hem de İnuitlerin yaşadığı ve iklim değişiklikleriyle mücadelede bulunduğu 200 yıllık bir döneme (MS 1000-1200 ve 1200-1400) yerleştirilebildi.

Oyuncak sayısındaki bu fark, korunma durumundaki farklılıklardan veya toplam alan sayısından kaynaklanmıyordu. Hem İnuit hem de İskandinav yerleşimleri esasen aynı iklime ve dolayısıyla genel korumaya tabiydi. Ayrıca, İskandinavların yerleşik yaşam tarzı ve daha fazla sayıda tanımlanmış alan, teoride oyuncakları bulmayı ve tanımlamayı kolaylaştırmış olmalıydı.

Dolayısıyla, toplam oyuncak sayısındaki farklılıkların, korunma durumundan değil, her kültürün çocukluğa ilişkin içsel yaklaşımından kaynaklandığı düşünülüyor.

Oyuncakları karşılaştırmak için beş kategoriye ayırdılar: Beceri oyunu, sosyal oyun, ulaşım, araçlar ve silahlar. Bu kategorilendirme araştırmacıların iki kültür arasındaki oyuncakların hem miktarı hem de çeşitliliğindeki farklılıkları belirlemesine olanak sağladı.

Sonuçlar, İnuit “oyuncak kitleri” için oyuncakların daha büyük bir yüzdesinin silah içerdiğini, İskandinav oyuncak kitlerinin ise daha fazla sayıda araçtan oluştuğunu gösterdi. Bu, iki kültür arasında oyuncak önceliğinde bir fark olduğunu gösterdi.

Ancak daha da çarpıcı olanı, kategoriden bağımsız olarak, İnuitler zamanla, özellikle Küçük Buzul Çağı’nın başlangıcında daha fazla oyuncak geliştirdiler ve kullandılar.

Çeşitli literatürler kullanılarak yeniden çizilen İskandinav oyuncakları. a: Kuş figürü (Berglund 2020) b: Oyuncak kılıç (Vebæk 1993) c: Bebek (Roussell 1994 : 265) d: Pişirme kabı (Berglund 2020) e: Bıçak(Berglund 2020) f: Topaç diski (Kopenhag’da bulunan Danimarka Müzesi Arşivi) g: Gemi kıç direği (Roussell 1936) h. Balık figürü (Berglund 2020) i: Kase. (Nørlund 1930). Ölçeksiz. C: European Journal of Archaeology (2024)
 

Oyuncaklardaki bu değişime, özellikle İnuitler arasında, tam olarak neyin sebep olduğu belirsizliğini koruyor. Meyer, “Şimdiye kadar, bu artan çeşitliliğin nasıl ortaya çıktığına dair bir hipotezimiz yok. Bunun hem kasıtlı kültürel adaptasyonun hem de çevresel baskılara karşı bilinçsiz tepkilerin bir karışımı olabileceğini düşünüyoruz, ancak daha güvenilir bir şey söylemek için daha fazla araştırma yapmamız gerekiyor.” diyor.

“Ancak, çeşitlilikteki artışın bir kısmının, çocukların oyun oynaması ve keşfetmesi sonucu gerçekleştiğine ve bunların da yararlı adaptasyonlar olduğu sonucuna varıyorum.”

Oyuncaklardaki bu artan çeşitlilik, Grönland’da kaldıkları süre boyunca mütevazı ve oldukça değişmemiş bir oyuncak setinin varlığını koruyan İskandinavların tam tersi özellik gösteriyor. Ancak bu, İskandinavların tamamen değişime karşı isteksiz olduğu anlamına gelmiyor. Arkeolojik kanıtlar, iklim değişikliğine yanıt olarak daha deniz temelli bir diyet benimsediklerini gösteriyor.

Ancak bu durum oyuncaklara yansımadı, çünkü oyuncaklar arasında daha fazla balık ve fok bulunmaya başlamadı. Bunun yerine, atları ve kuşları tasvir eden geleneksel oyuncaklar norm olarak kaldı.

Meyer ayrıca, oyuncak çeşitliliğindeki bazı farklılıkların her iki kültürün farklı ekonomik stratejileriyle bağlantılı olduğunu da ekliyor ve “Kesinlikle oyuncak çeşitliliğindeki bazı farklılıkların farklı ekonomi stratejilerinden kaynaklandığını ve sadece iklim değişikliğine uyum sağlama konusundaki değişken yeteneklerini yansıtmadığını düşünüyorum. İskandinavların çiftçilik ekonomilerini sürdürmeleri zorlaştıkça daha denizel bir diyet benimsediklerini görebiliyoruz, ancak değişen iklime uyum sağlayabilmek için bu tür kaynaklara asla yeterince geçiş yapmadılar.” diyor.

“Bu daha katı yaşam tarzının, hem ekonomi hem de değişen iklime uyum sağlama yeteneklerini/isteklerini yansıtan daha katı oyuncak setlerine yansıdığını savunuyorum.”

Makale: Meyer, M. V., & Riede, F. (2024).

Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >