Stonehenge’deki mavi taşların, 257 kilometre öteden Wales’ten Wiltshire’e nasıl taşındığı, uzun yıllardır arkeologların kafa yorduğu bir konu.

Bazı uzmanlar, bu büyük taşları Son Buzul Çağ’da buzulların taşıyıp buraya biriktirdiğini söylerken, diğerleri ise taşların insan gücü ile çalışan kızaklar aracılığıyla sürüklendiğini öne sürüyor.

Fakat yeni araştırma bundan çok daha basit bir açıklamaya, bu büyük taşları taşımak için sığırların kullanıldığına işaret ediyor olabilir.

Arkeologlar, sığırların en erken MÖ 6000 tarihinde ağır yükleri çekmek için bir tür makine gibi kullanıldığını buldu.

Antiquity’de yayınlanan yeni bir çalışmada arkeologlar, Balkanlardaki Neolitik sığırların ayaklarındaki kemiklerin, daha önce düşünülen tarihten neredeyse 2000 yıl önce çekiş güçleri için kullanıldıklarını ortaya koyan belirgin aşınma izleri gösterdiğini keşfetti.

Bu, Neolitik çiftçilerin Stonehenge inşa edilmeden 5.000 yıl önce, binlerce yıl boyunca zaten sığırları yük taşımak için kullandıkları anlamına geliyor.

Baş yazar Dr.Jane Gaastra, “MÖ 6000 yılı ve dolaylarındaki sistematik çekişler konusunda geçenlerde yaptığımız tanımlama, Stonehenge’in inşası sırasında harcanan emek gücü için kullanıma uygun çekiş hayvanlarının bulunduğuna dair ihtimali çok daha olası hale getirdi. Bu yüzden, evet…  Bu, bize daha fazla araştırma yapmamız için güzel bir yol açtı.” diyor.

“Balkanlardaki kemikleri bulduğumuz bölge, Neolitik dönemde yoğun bir ormanlık alandı. Yani, yerleşimleri oluşturmak amacıyla ağaçları kesmek için çok fazla insan gücüne gerek vardı. Bu nedenle sığırlar, ev yapımı için kereste gibi maddeleri taşımaya yardım eden hayati bir varlıktı.”

Stonehenge rotası

Çalışma, Balkanların orta kısmı ile batısında gerçekleştirildi ve ilk Avrupalı çiftçilerin sığırları sadece et ve süt ürünü kaynağı olarak kullanmadığını, aynı zamanda onları itme kuvveti için de bir kaynak olarak kullandığını gösterdi.

Daha önceki araştırmalar, hayvanların çekme güçlerinden kara saban ve at arabasının icadından çok daha sonraya dek yararlanılmadığını öne sürüyordu. Stonehenge’de de bunla ilgili bir kanıt yoktu, bu yüzden de taşların taşınması için hayvanların kullanılmadığına inanılıyordu.

Araştırmanın eş yazarı Dr Marc Vander Linden, “Hayvanların bir şeyler çekmek için kullanılmasının, şimdiye dek genellikle insanlığın saban ve tekerlekle tanışmasına paralel olarak MÖ 5000 ila MÖ 4000 yılları arasında ortaya çıktığı düşünülüyordu. Ancak bizim çalışmamız, bunun söz konusu olmadığını gösteriyor.” diyor.

“Biz bu çalışmamızla, tekerlek ve kara sabanın yeni görücüye çıktığı zamanlarda çiftçilerin bir şeyleri çekme konusuda sığırları kullanmakta zaten deneyimli olduklarını; bunun da bu yeniliklerin yayılmasını kolaylaştırmış olabileceğini ortaya koyuyoruz. Mavi taşlar, sığırlarla bir şeyler çekmenin çoktan hayatımıza girmiş olduğu, MÖ 3. binyılın ikinci yarısında buraya taşındı. Bu açıdan bakıldığında çalışmamız, sığırlarla taşımanın Avrupalı çiftçiler tarafından düşünüldüğünden çok daha önce uygulanmaya başlandığını  gösteriyor. Açıkçası, önümüzde bu şekilde kullanılmadıklarını düşündürecek hiçbir sebep yok.” 

Stonehenge’i kim inşa etti?

Stonehenge’in kökeni yüzlerce yıldır arkeologların kafasını karıştırıyor:

Monmorth’lu Geoffrey 1100 yılında, Merlin’in İrlanda’daki Killarus Dağı’ndaki sihirli taşları kullanarak bu anıtı inşa ettiğini yazmıştı.

Bir filozof ve yazar olan John Aubrey ise 1640 yılında, Stonehenge’in (Kelt rahiplere (Druid) ait bir çalışma olduğu yönündeki, 18. yüzyılda bu anıttaki ilk kazıları gerçekleştiren William Stuckley tarafından popülerleştirilecek olan bir görüşü ilan etmişti.

1655 yılında ise Mimar John Webb, Stonehenge’in Caelus’a (Gökyüzü Tanrısı Uranüs’ün Latince’ deki adı) olan adanmış bir Roma tapınağı olduğunu iddia etti. Diğer yorumcular ise Danimarkalıların veya Saksonların bu yapıyı inşa ettiklerini söylüyor.

Söz konusu görüş; bilim insanlarına anıtın geçmişleri MÖ 3100’e dayanan Druidlerden çok daha eski olduğunu fark ettiren radyokarbon tarihlemesinin sonuçları ortaya çıkana kadar geçerliydi.

Arkeologlar şu anda yapının Orta Avrupa’dan göç etmiş ilk çiftçiler tarafından inşa edildiğine inanıyor.

Araştırmacılar, Orta ve Batı Balkanlar bölgesinde yer alan; günümüzdeki Hırvatistan, Sırbistan, Romanya ve Bosna-Hersek’teki, tarihleri MÖ 6000-4500 arasına uzanan 11 Neolitik alandan, hem erkek hem dişi sığırlardan alınmış 12 sığır ayak kemiği örneğini inceledi .

Araştırmacılar, hayvanların ayak kemiklerinin iç kısımda (yükün çoğunu alan alanda) fazladan büyüme gösterdiğini buldular.

Stonehenge’de sığırların, çekiş için kullanıldığına dair bir kanıt olmadığını söyleyen Stonehenge uzmanı Profesör Mike Parker Pearson, “Ancak elimizde Mavi taşların geldikleri tarihle aynı tarihlere -yaklaşık MÖ 3000’e- tarihlenen; Galler’ın batısındaki ile jeolojik olarak uyum içinde büyümüş olan yaşlı bir ineğe ait bir sığır çenesi bulunuyor.” diye ekliyor.

Sarah Knapton. The Telegraph. 12 Aralık 2018.

www.arkeofili.com