Blog
Taş Devri Ustaları, Hammadde Seçimi Konusunda Bilinçliydi
Araştırmaya göre, dışarıdan bakıldığında birbirine çok benzeyen iki taş türü (ignimbirit ve camsı ignimbirit), kullanım açısından oldukça farklı davranışlar sergiliyordu.
Zeynep Şoray - www.arkeofili.com
Taş Devri insanları, alet yapımında sadece rastgele taşlar seçmiyor, bilinçli tercihler yaparak en uygun malzemeleri kullanıyordu.
Melka Wakena’da bulunan taş baltalar. C: Gossa, T., & Hovers, E. (2022). Continuity and change in lithic techno-economy of the early Acheulian on the Ethiopian highland: A case study from locality MW2; the Melka Wakena site-complex. Plos one, 17(12)
Paleolitik dönem, insan türünün tam teknolojik hakimiyetine giden yolda yadsınamaz bir şekilde ilk adımdı. Ancak süreç böyle ilerlemek zorunda değildi. Eğer atalarımız çok yumuşak veya biçimsiz bir taş seçseydi, belki de hiçbir zaman teknolojilerini ileriye götüremeyeceklerdi. Peki, bu süreci nasıl doğru yönettiler?
Yeni bir çalışma, bu soruya yanıt veriyor—ya da en azından bu yanıtın ilk aşamalarını sunuyor. Araştırmacılar, Etiyopya’daki 1,6 ila 0,7 milyon yıl öncesine tarihlenen Melka Wakena arkeolojik sahasından elde edilen taş aletler üzerinde doğrudan deneyler yaparak, eski homininlerin hangi malzemeleri seçtiğini ve bu seçimlerde hangi avantajların ön plana çıktığını belirlemeye çalıştı.
“Çalışmamız, taşların özelliklerinin—uygunluk, kalite ve dayanıklılık gibi faktörlerin—erken homininlerin seçim sürecinde kritik bir rol oynadığını gösteriyor” diyor Algarve Üniversitesi’nden araştırmanın baş yazarı Dr. Eduardo Paixão.
Paixão, “Bu da onların çevrelerini derinlemesine anladıklarını ve bilinçli tercihler yaptıklarını ortaya koyuyor” diye ekliyor.
Bu seçimler, sanıldığı kadar basit değildi. Taş Devri insanlarını ilkel olarak görmeye eğilimli olsak da, onlar taşların özelliklerini günümüz insanlarından (belki birkaç jeolog hariç) çok daha iyi biliyorlardı.
Araştırmaya göre, dışarıdan bakıldığında birbirine çok benzeyen iki taş türü (ignimbirit ve camsı ignimbirit), kullanım açısından oldukça farklı davranışlar sergiliyordu.
Çalışmada, camsı ignimbiritin daha uzak bölgelerden getirildiği ve kullanım açısından daha zahmetli olduğu belirtiliyor. Ancak bu taş aynı zamanda “önemli ölçüde daha sert, daha homojen ve en dirençli hammadde” olarak öne çıkıyordu.
Sonuç olarak, daha yaygın bulunan yumuşak ignimbirit büyük ölçüde göz ardı edilirken, uzaktan büyük parçalar halinde getirilen camsı ignimbirit, bilinçli olarak büyük kesici aletlerin üretimi için seçilmişti.
Taş Devri Teknolojisini Yeniden Değerlendirmek
Bu çalışmanın önemi yalnızca sonuçlarıyla da sınırlı değil. Araştırmanın da vurguladığı gibi, Taş Devri teknolojisi hakkında bildiklerimizin çoğu büyük ölçüde varsayımlara dayanıyordu:
“Birçok durumda, taş aletlerin belirli işlevleri hakkındaki çıkarımlar, boyutları ve şekilleriyle ilgili önceden belirlenmiş kabullere dayanıyor.”
Hatta sistematik olarak analiz edilen taş aletler bile tam olarak anlaşılmış değil. Çünkü “kayaçların fiziksel özellikleri genellikle ‘ham madde kalitesi’ kategorilerine ayrılıyor, ancak bu ‘kalitenin’ tanımlanması ve ölçülmesi sanıldığı kadar basit değil.”
Bu noktada, yeni çalışma ve onun açtığı araştırma alanı oldukça dikkat çekici. Araştırmacılar, eski taş aletleri sadece incelemekle kalmadı, aynı zamanda onların orijinal işlevlerini yeniden canlandırarak nasıl kullanıldıklarını anlamaya çalıştı. Bunun sonucunda, bazı özelliklerin daha önce taşın doğal yapısından kaynaklandığı düşünülen özellikler olmadığı, aksine zamanla kullanım sonucu ortaya çıktığı fark edildi.
“Malzemelerin bilinçli olarak seçilmesi, aletlerin yüzey değişimlerini doğrudan etkiledi” diyor araştırmanın ortak yazarı Dr. João Marreiros. “Bu da arkeolojik buluntular arasındaki farklılıkların rastgele olmadığını gösteriyor.”
Dr. Paixão ise çalışmanın önemini şöyle özetliyor:
“Bu bulgular, erken insanlık tarihindeki teknolojik yenilikleri anlamamız için yeni bakış açıları sunuyor. Bu eski taş alet üreticilerinin yaptığı karmaşık seçimleri daha iyi anlamak için araştırmalarımızı sürdüreceğiz.”
IFL Science. 14 Ocak 2025.
Makale: Paixão, E., Gossa, T., Gneisinger, W., Marreiros, J., Tholen, S., Calandra, I., & Hovers, E. (2025).
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >