Blog
Vezüv Patlaması, Pompeii’ye 32 Saatlik Bir Cehennem Yaşatmış
Genç Plinius’un tanımına göre, patlama, 24 Ağustos veya Ekim gününün öğle saatlerinde, şemsiye şeklinde yükselen devasa bir kül sütununun ortaya çıkışıyla başlamıştı.
Erman Ertuğrul - www.arkeofili.com
MS 79 yılında Vezüv Yanardağı patladığında, kızgın lav, kül ve gazlar Roma kenti Pompeii’yi ölüm ve yıkımla karşı karşıya bıraktı.
Volkanik püskürme stratosfere kadar ulaşmıştı. C: Wikimedia Commons
Aradan geçen iki bin yılın ardından, araştırmacılar bu felaketin ayrıntılı bir yeniden canlandırmasını yaparak, patlamanın tam olarak nasıl ilerlediğini ve bir buçuk gün boyunca şehrin sakinlerini ölüme nasıl sürüklediğini ortaya koydu.
Daha önce yapılan rekonstrüksiyon çalışmaları, patlamayı, Napoli Körfezi’nin karşısından izleyen ve ünlü doğa bilimci amcası Yaşlı Plinius’un Vezüv’ün gölgesinde trajik bir şekilde ölümüne tanıklık eden Genç Plinius’un yazılarına dayandırıyordu. Genç Plinius’un tanımına göre, patlama, 24 Ağustos veya Ekim gününün öğle saatlerinde, şemsiye şeklinde yükselen devasa bir kül sütununun ortaya çıkışıyla başlamıştı.
Bu tür büyük çaplı volkanik olaylar artık “Plinius patlamaları” olarak adlandırılıyor ve bu patlamalar, birkaç kilometre yüksekliğe ulaşan kül sütunlarıyla ilişkilendiriliyor. Bu sütunlar çevreye doğru yayılarak geniş alanlara volkanik kalıntılar yağmasına neden oluyor. Pompeii’yi kaplayan kül, kaya ve tortu katmanlarını inceleyen iki yeni çalışmanın yazarları, patlamanın değişken doğasını çözmeyi başardı ve olayın kesin bir zaman çizelgesini oluşturdu.
Araştırmacılar, her katmandaki malzeme türlerini inceleyerek, patlamanın muhtemelen öğle saatlerinde bir freatomagmatik patlama ile başladığını belirledi. Bu tür bir patlama, magmanın suyla temas etmesiyle meydana geliyor. Patlamanın başlamasından bir saat sonra, Plinius sütunu ilk kez ortaya çıktı ve bir tür volkanik cam olan ponza taşının Pompeii üzerine yağarak sonunda 143 santimetre kalınlığında bir tortu katmanı oluşturmasına neden oldu.
Patlamanın Plinius evresi, aynı zamanda piroklastik yoğunluk akıntıları olarak bilinen ölümcül gaz ve enkaz dalgalarıyla da karakterize ediliyordu. Bu kızıl sıcak dalgalar, yanardağın çevresindeki manzarayı hızla kaplayarak yollarına çıkan her şeyi yok etti. İlk akşamdan ertesi sabaha kadar yaklaşık 80 dakikalık aralıklarla on bir piroklastik akıntı meydana geldi.
Bu süre zarfında, yaklaşık saat 1’de, volkanik sütun maksimum 34 kilometre yüksekliğe ulaştı ve stratosfere kadar uzandı. Plinius evresi boyunca Vezüv, Pompeii, Herculaneum ve çevredeki kırsal bölgelere 6,4 kilometreküp volkanik malzeme yağdırdı. Bu malzemeler arasında birkaç metre kalınlığında devasa kaya blokları da bulunuyordu.
Ancak, asıl felaket henüz yaşanmamıştı.
25 Ekim (veya Ağustos) sabahı saat 6.07’de Plinius sütunu çöktü ve cehennem gibi bir fışkırma ile Vezüv çevresine daha fazla piroklastik akıntı yaydı. Bunlardan en şiddetli olanı bir saat sonra başladı ve 25 kilometrekarelik bir alana yayıldı. Bu akıntı, Pompeii sokaklarına hücum ederek şehirden hâlâ kaçamamış olan herkesi öldürdü.
Antik kentte bulunan bedenlerin yaklaşık yarısı, bu piroklastik akıntının oluşturduğu volkanik katmanın içinde bulundu. Araştırmacılar, toplamda 32 saatlik bir süreçte 17 ayrı piroklastik yoğunluk akıntısı tespit etti.
“Patlama, akşam saat 8.05’te sona erdi ve ardında, sonuçlarının boyutlarını ortaya koymaya devam eden bir yıkım bıraktı” diye yazıyor çalışmanın yazarları.
Vezüv hâlâ aktif bir yanardağ ve Napoli şehri bir piroklastik akıntının erişim menzilinde bulunuyor. Bu nedenle, tarihin tekerrür etme olasılığı oldukça ciddiye alınması gereken bir gerçek.
IFL Science. 24 Ocak 2025.
Makale: Scarpati, C., Chiominto, G., Santangelo, I., Perrotta, A., & Fedele, L. (2025
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >