Blog

Esna’daki Khnum tapınağında bulunan bir takvim, Mısırlıların bir dönem tek bir yıl içinde üç Yeni Yıl kutlaması yaptığını gösteriyor. C: Wikimedia Commons

Bugün insanlar yeni yılı partiler, havai fişek gösterileri ve şampanya ile kutluyor, ancak antik Mısırlılar da yeni yılı kutluyor ve hatta Gize Piramitleri’nde festivaller düzenliyordu.

Antik Mısırlıların bazı gelenekleri günümüzle benzerlik gösterirken, bazıları tamamen farklıydı. Peki, yeni yılı nasıl kutluyorlardı? Ve bu kutlamalar günümüz kutlamalarından ne kadar farklıydı?

Yeni Yıl Festivali — Mısır’da “yılın açılışı” anlamına gelen Wepet Renpet olarak bilinir — arkadaşlara ve aileye yeni yıl dileklerini içeren hediyeler verme gibi bugün hâlâ uygulanan bazı gelenekleri içeriyordu. Ancak bazı gelenekler, Mısır kültürüne özgüydü. Örneğin, antik Mısırlılar, tanrılarının imgelerini tapınaklardan çıkarır ve inançlarına göre bu imgelerin güneş ışığıyla yeniden canlanmasını sağlardı.

Wepet Renpet‘in bir başka önemli farkı, tarihinin zamanla değişmesiydi ve bazen yılda birden fazla kez kutlanıyordu. İlginç bir kayıt, bir dönemde Mısırlıların bir yıl içinde üç kez bu festivali kutladığını gösteriyor.

Antik Mısırlılar’da Göçebe Yeni Yıl

Mısır takvimi yılda 365 gün içeriyordu fakat artık yıl yoktu. Bu eksiklik, zamanla Wepet Renpet‘in “iklimsel mevsimlere göre kaymasına” yol açtı, diyor Kanarya Adaları Astrofizik Enstitüsü’nden ve antik Mısır’ın takvim sistemi hakkında kapsamlı yazılar yazmış bir araştırmacı olan Juan Antonio Belmonte.

Mısır takvimi yaklaşık 4.800 yıl önce oluşturulduğunda, Wepet Renpet yaz gündönümüne (yaklaşık 21 Haziran) yakındı, diye ekliyor Belmonte. Bu dönem, Nil Nehri’nin yıllık taşkınlarının meydana geldiği zamana denk geliyordu ve taşkınlar çevredeki tarım arazilerini sulayarak ürünlerin yetişmesine olanak sağlıyordu. Orta Krallık dönemine (MÖ yaklaşık 2.030–1.640) gelindiğinde, Wepet Renpet kış gündönümüne, yani Aralık ayına yaklaşmıştı.

Yeni yıl kutlamaları Gize Piramitleri yakınlarında gerçekleşti. Bu fotoğraf Gize piramit kompleksindeki Khafre Piramidi’nin vadi tapınağını gösteriyor. C: Wikimedia Commons

Antik Mısırlılar’da Birden Fazla Yeni Yıl Kutlamaları

Bazı dönemlerde Mısırlılar, bir yıl içinde birden fazla Wepet Renpet festivali kutluyordu, diyor Brown Üniversitesi’nde Mısırbilim ve Assuroloji Profesörü Emeritus Leo Depuydt.

Luksor’un güneyinde (antik Thebes) bulunan Khnum Tapınağı’nda (Esna Tapınağı olarak da bilinir), bir duvara kazınmış takvimde bir yıl içinde üç ayrı Wepet Renpet festivali işaretlenmişti. Bu takvim, Roma İmparatorluğu’nun Mısır’ı yönettiği MS 1. yüzyıl ortası ile 3. yüzyıl ortası arasında bir zamana tarihleniyor.

Depuydt, 2003 yılında Journal of the American Research Center in Egypt dergisinde yayımlanan bir makalesinde, bu takvimi şu şekilde yorumluyor: Wepet Renpet festivalleri takvim yılının ilk gününde, Roma imparatorunun doğum gününde ve “Sirius yıldızının doğu ufkundan yükseldiği ve birkaç aylık görünmezlikten sonra tekrar göründüğü” bir zamanda kutlanıyordu. 2023 yılında arkeologlar, tapınağın tavanında Sirius’un yükselişini mitolojik bir şekilde tasvir eden bir sahne bulduklarını bildirmişlerdi.

Antik Mısır Kutlamaları ve Hediyeler

Antik Mısırlıların kutlamaları, tanrılara ibadet etmeyi ve ölüleri anmayı içeriyordu, diye yazıyor bağımsız araştırmacı Masashi Fukaya, “The Festivals of Opet, the Valley, and the New Year: Their Socio-Religious Functions” kitabında yayımlanan doktora tezinde.

Örneğin, Gize Piramitleri’nde festivaller düzenleniyordu, çünkü Gize ve Sakkara’daki tapınaklardan alınan metinler, Wepet Renpet’i önemli bir festival olarak adlandırıyordu, diyor Belmonte.

Wepet Renpet sırasında, tanrıları tasvir eden heykeller “güneş ışınlarıyla yeniden canlanmaları için gün ışığına çıkarılıyordu — örneğin tapınağın çatısına yerleştiriliyordu” diye yazıyor Fransız Doğu Arkeolojisi Enstitüsü’nden (IFAO) arkeolog Simon Connor, “Ancient Egyptian Statues: Their Many Lives and Deaths” adlı kitabında. Bazen de Wepet Renpet sırasında bu heykeller yenileriyle değiştiriliyordu.

Şu anda New York’taki Metropolitan Sanat Müzesi’nde bulunan 2.600 yıllık bu mataranın üzerindeki yazıtlar, Montu ve Amun-Re tanrılarından Amenhotep adlı bir rahibe Mutlu Yıllar vermelerini istiyor. C: The Metropolitan Museum of Art

Yeni Yıl gecesi ayrıca ziyafetleri içeriyordu, diye yazıyor Fukaya. Başka bir gelenek, “Mutlu Yıllar” dilekleri içeren hediyelerin değiş tokuş edilmesini kapsıyordu.

“Yeni yılla ilişkili en ünlü nesne türü, ‘yeni yıl kabı’ adı verilen, genellikle fayans (sırlı seramik) olarak yapılan, lentoid şeklindeki bir kaptı” diyor Oxford Üniversitesi’nde Mısırbilim Profesörü Emeritus John Baines. Bu kapların bazıları, alıcısına Mutlu Yıllar dileyen yazıtlar içeriyor. “Kalar sıvılar için yapılmıştı ve oldukça küçük bir kapasiteye sahipti — belki içeceklerden ziyade kokulu yağlar için uygundu” diyor Baines.

Bunun bir örneği, New York’taki Metropolitan Sanat Müzesi’nde sergileniyor. Bu kap, Amenhotep adlı bir rahip için yapılmış. Kapta, “tanrılar Montu ve Amun-Re’den Amenhotep’e Mutlu Yıllar dileyen” yazıtlar içeriyor, diye bildiriyor müze. “Muhtemelen parfüm, yağ veya Nil’den suyla doldurulmuş olan bu kap, yılın başlangıcını kutlama amacıyla verilen bir hediye ile ilişkilendirilmişti.”

Live Science. 24 Aralık 2024.

Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >