Sri Lanka’daki 1.500 yıllık bir ticaret limanında bulunan tohumlar, Roma İmparatorluğu da dahil olmak üzere dünyanın her yerinden tüccarların buraya geldiğini gösteriyor.

Bugün Kuzeybatı Sri Lanka’da bir koy ile iç içe geçen Mantai ziyaret edildiğinde, denize bakan yalnız Hindu Tapınağı dışında başka bir şey göremezsiniz. Ancak 1500 yıl önce Mantai; tüccarların, dönemin en değerli mallarını işlemiş olduğu hareketli bir limandı.

Şimdi, antik bitki kalıntılarının incelenmesi, Roma İmparatorluğu da dahil olmak üzere dünyanın her köşesinden tüccarların burayı ziyaret etmiş veya burada yaşamış olabileceğini ortaya koydu.

(Endonezya’da 3.500 Yıllık Baharat Kullanımı Keşfedildi)

Mantai, Hint Okyanusu’nu kesen ve Asya, Afrika, Avrupa ve Orta Doğu’nun uzak köşelerini birbirine bağlayan eski ticaret ağlarında bir merkezdi. Liman kasabası o dönemde MÖ 200 ve MS 850 arasında gelişti. Bu zaman boyunca Endonezya karanfili ve Hint biberlerini Orta Doğu ve Roma mutfaklarına sokan baharat ticareti için bir bağ oluşturdu.

Ancak antik dünyada oldukça önemli olan bir sit alanı için; Mantai’de çalışmak arkeologlar için zordu. 1980’lerin başındaki kazılardan sonra, buradaki araştırmalar, Sri Lanka İç Savaşı yüzünden 1984 yılında durduruldu.

Durham Üniversitesi’nde Güney Asya’yı inceleyen bir arkeolog olan Robin Coningham, “Mantai sıkı bir şekilde kırmızı bölgedeydi.” diyor. Ancak çatışmalar 2009 yılında sona erdikten sonra, Sri Lanka Arkeoloji Bölümü tarafından yönetilen bir ekip kazılara devam etmeye geri döndü.

Arkeobotanist Eleanor Kingwell-Banham, burada kazılan topraktan elenmiş bitki kalıntılarını incelemek için araştırma ekibine katıldı. Eleanor, yerel olarak yetiştirilen bol sayıda pirinç taneleri, ayrıca daha egzotik olan MS 600-700’e dayanan kömürleşmiş karabiber ve MS 900-1100’e dayanan karanfiller buldu.

Ekibin belirttiğine göre bu buluşlar olağanüstü derecede nadirdi çünkü eski insanlar baharatlarına çok dikkat ediyordu. Kingwell-Banham, “Çünkü baharatlar onlar için çok değerliydi, geçmişte insanlar onları kaybetmemek veya yakmamak için çok dikkat ederdi. Bu şeyler altından daha değerliydi.” diyor.

Özellikle de karanfil, yetiştiği Endonezya Maluku Adaları’ndan, yaklaşık 7000 kilometre uzaklıktan bir yolculuk yapmış olmalıydı.

Ekip ayrıca liman şehrini antik Akdeniz dünyasına bağlayabilecek kalıntılar buldu: MS 100 ila 200’e tarihlenen işlenmiş buğday taneleri ve MS 650 ila 800’e tarihlenen üzüm tohumları. Sri Lanka’nın ıslak ve tropik ikliminde bu mahsullerin ikisi de yetişemezdi. Bu yüzden bunların muhtemelen Arabistan veya Roma dünyasından ithal edilmesi gerekiyordu. Kingwell-Banham, ekibinin nerede yetiştirildiklerini belirlemek için bitkiler tarafından emilen kimyasal izotopları incelediğini söylüyor.

Ancak kesin kökeni ne olursa olsun, pirinç ve buğdayın bir arada bulunması, hem yerel hem de yabancı gıdaların yenildiği Mantai’nin “kozmopolit mutfağının” kanıtını oluşturuyor.

Coningham, Mantai’deki buğday ve üzümlerin, tamamen yeni ve Güney Asya’dan Roma dünyasına taşınan mallara ve diğer yönde giden mallara dikkat çektiğini söylüyor.

Mantai’de yaşayan Roma tüccarları, kendi ülkelerinin gıdalarını ithal edip pişiriyor muydu? Eski Hint Okyanusu ticaret ağlarını inceleyen bir tarihçi olan Matthew Cobb “Bu kesinlikle bir olasılık” diyor.

Sciencemag, 12 Aralık 2018.

Makale: Kingwell-Banham, E., Bohingamuwa, W., Perera, N., Adikari, G., Crowther, A., Fuller, D. Q., & Boivin, N. (2018). Spice and rice: Pepper, cloves and everyday cereal foods at the ancient port of Mantai, Sri Lanka. antiquity, 92(366), 1552-1570.

www.arkeofili.com