Blog
Atalarımız milyonlarca yıldır alkol tüketiyor.
Atalarımız milyonlarca yıldır alkol tüketiyor.
İnsan ve şempanzelerin ortak atasından içkinin evrimini izlemek mümkündür. 2005 ve 2007 yılları arasında Los Angeles ve California banliyölerinde/kenar mahallelerinde bazı kuş ölümleri görüldü. Kurbanlar 90 küsür ardıç ipekkuyruğu kuşuydu ve ölüm nedenleri ise sarhoş olarak uçmalarıydı. Bu sarhoş kuşlar kazara pencerelere, duvarlara ve çitlere çarparak travma sonucu öldüler.
Kuşlar, trajik sonlarına gelmeden önce Brezilyalı Peppertree’nin parlak kırmızı meyveleriyle ziyafet çekiyorlardı. Bazı kuşlar hakkında ölüm sonrası ortaya çıkan bir rapor, kuşların ağızlarının, gıda torbalarının ve midelerin çilek ve tohumlarla dolu olduğunu ortaya koydu. Kuşlar doğal fermente edici meyveleri yiyerek oldukça sarhoş olmuşlardı.
Genel olarak meyveler ipekkuyruk kuşlarının beslenmesinin yaklaşık %84’ünü oluşturur. Fakat daha soğuk aylarda bu meyveleri daha fazla yerler. Yeni olgunlaşmış meyveler kısa kış mevsiminde, özellikle geç kış ve erken ilkbahar boyunca kuşlar ara sıra bu üzümlü meyvelerle karşılaşırlar ve sarhoş olurlar.
Vahşi doğada fermente olmuş ürünlerle karşılaşan tek hayvan kuşlar değildir. Memeliler özellikle sık sık meyve ve nektarlar ile beslenir ki hepsi fermente edebilen ve potansiyel olarak sarhoş edici şekerler bakımından zengindir.
Eğer orman ürünleri tüketen hayvanlar sarhoş oluyorsa, ormanda yaşamış olan atalarımızın alkolün etkisini hissettiği anlamına gelir mi? Alkol evrimimiz boyunca devamlı var oldu mu?
2000’de Berkeley’deki Kaliforniya Üniversitesi’nden Robert Dudley, meyve yiyen hayvanlar ile alkol alımı arasında derin bir tarihsel bağlantı fikrini önerdi. Dudley, ilginç bir isim taşıyan “Sarhoş Maymun Hipotezi” erken atalarımızın meyveyi fermente etme konusunda alkolden geçirildiği ve bu durumun şu anki lezzetimizin altında yatabileceğini öne sürdü.
Meyve primat diyetinin belki de 45 milyon yıl boyunca önemli bir bölümünü oluşturmuştur. Daha yeni atalarımız 2.6 milyon yıl önce bir bitkiden ete dayalı bir diyete geçmiş olmalarına rağmen meyve yemeye devam ettiler. En yakın kuzenlerimiz olan şempanzeler bugün bile meyvelerle ziyafet çekmek için çokça vakit harcıyorlar. Goriller, orangutanlar ve jibonlar gibi diğer primatlar da meyvelerin tadına bakarlar.
Alkol muhtemelen birkaç milyon yıldır meyve yiyen primatların evrimini şekillendirmiştir.
Olgunlaşmış meyveler, içlerinde yetişen maya nedeniyle fermente olur ve bozulurlar. Mayalar şekeri alkole dönüştürür, öncelikli olarak etanol – bira ve şaraptaki alkol. Maya hücrelerinin çoğalmasıyla meyve şekeri miktarı azalır ve alkol içeriği artar.
Dudley, 2002 ve 2004 yıllarında yayınlanan çalışmalarda Panamalı mantar maymunlarının yediği Astrocaryum hurmasının yabani meyvelerinin alkol içerdiğini bildirdi. Olgunlaşmamış meyveler sıfır etanol içerir, olgunlaşan meyveler %0,6 , olgunlaşmış meyveler ise%0,9 ve üzeri içerir. Olgunlaşmış meyveler ortalama % 4,5 etanol içerir .
Dudley’e göre böylesine beslenmeyle tüketilen alkol meyve yiyen primatlardaki gelişimi birkaç milyon yıl boyunca şekillendirmiş gibi görünüyor. Fermente meyvelerden çıkan etanol büyük bir ormanda şekerli ödülleri bulmak için ipucu olabilir. Ayrıca etanol bir kalori kaynağı olabilir ve belki iştahı bile tetikler.
Dudley’in Sarhoş Maymun teorisi başlangıçta birkaç gerekçeyle eleştirilere maruz kaldı.
Birincisi, primatlar olgunlaşmış meyvelerin çürümesini tercih eder ve olgunlaşmış meyveler alkol bakımından oldukça fakirdir bu da onları sarhoş etmek için yeterli değildir. İkincisi eğer sarhoş olurlarsa alkol etkisi altındayken ağaçlar üzerinde dengede durmak özellikle bebekler için riskli olurdu. Ve sonuncu olarak yüksek alkollü ve az şekerli meyvelerin primatları cezbetmekten ziyade caydırmasıydı. Buna ek olarak, primatların fermente meyveleri nadiren israf ettikleri doğada görülen bir gerçektir.
Fakat bu eleştiriler gerçekten Dudley’in fikrinin merkezine ulaşamadı. Asıl iddiası alkol sindirme kabiliyetimizin bugün iyi gelişmiş olmasıydı, çünki alkole maruz kalma atalarımızda erkenden başlamıştı.
Etanolü hızla sindirmek atalarımız için hayat kurtarıcı olurdu.
Bunun kanıtı, genetik yapımızda görülebilir. 2014’te yayınlanan bir araştırma, vücudumuzda alkolü yıkan birçok ADH4 adlı bir alkol dehidrogenaz enziminin evrimi üzerine bakıyordu. Çünkü ağızda, besin borusunda ve karında mevcut olduğu için ADH4 tükettiğimiz alkolle yüz yüze gelebilecek ilk enzimdir.
Gainesville, Florida’daki Santa Fe Koleji’nden Matthew Carrigan ve ekibi, evrimsel geçmişimizdeki genetik bir mutasyonun, etanolun kırılmasında 40 kat daha iyi ADH4’ü yaptığını buldu.
Mutasyon, atalarımızda 10 milyon yıl önce etkili bir şekilde bulunmuştur; bu da anlamlı olabilir. Bu, atalarının karasal bir yaşam biçimine uyum sağlamaya başladığı ve muhtemelen orman katında çürüyen meyvelerde yüksek etanol içeriği ile karşılaştığı zamanlardaydı. Tarih öncesi bu nokta, mera yükselirken Afrika’daki ormanların küçüldüğü bir iklim değişikliği dönemiyle çakıştı. Yeni ortamlarda taze meyve yetişmesi daha zordu.
Düşmüş ve aşırı olgunlaşmış meyveler sıklıkla aranan taze ve olgun meyveler kadar çok yenmemiştir, bu yüzden daha fazla etanol içerir. Carrigan, karasal bir hayata geçişin sürdüğü sırada halen zamanlarının yarısını tırmanmaya ve ağaçların arasında 10 ila 20 metre yüksekte sallamaya harcarken etanolün hızlıca sindirilmesi atalarımız için hayat kurtarıcı olurdu dedi.
Bu nedenle, evrimimizde alkol açısından zengin meyvelerden daha iyi yararlanabilecek bir ADH4 tercih edilmelidir. Buna ek olarak, alkol içindeki kaloriler maymun atalarımızın bedenleri hâlâ ağaçlarda yaşamak için adapte olmuşken yere gerçekmeleri için gereken ekstra enerjiyi sağlayabilirdi.
ADH4’teki mutasyon, aynı zamanda, 40 milyon yıl önceki yaklaşık olarak eski çağdaş atalarımızdaki enzimin, etanolün sindirilmesinde kötüydü – “kötü kokuşmuş”, Carrigan’ın söylediği gibi. Bu durum, ADH4’ün etanolle başa çıkma yeteneği 10 milyon yıl önce dramatik bir şekilde geliştiğinde başta ne yapıyordu sorusunu gündeme getiriyor.
“40 milyon yıl öncesindeki çok uzaktaki atalarımızdaki ADH4, geraniol adı verilen farklı bir alkolü metabolize etmekte çok başarılı” diyor Carrigan. “Ve geraniol antik ADH4’ün metabolizmaya iyi geldiği tek alkoldür ve cinnamyl, coniferyl ve anisyl alkolleri metabolize eder, bu yapılar benzer yapıdadır, büyük hidrofobik alkollerdir ve ismin ima ettiği gibi sardunyada bulunur , tarçın, kozalaklı ve anason bitkileri. “
Bu alkoller, yüksek konsantrasyonlarda tüketildiğinde zararlı olabilir ve hayvanların yaprakları yemelerini engellemek için bitkiler tarafından üretilirler.
Carrigan, “40 milyon yıl önce yaprakları (ve meyveleri) yiyen bizim arboreal atalarımız olduğu için bu mantıklıdır, bu nedenle yapraklardaki kimyasalları metabolize edebilmek gerçekten büyük bir avantaj olacaktır” diyor Carrigan. Etkensiz meyvelere ulaşabildikleri için etanol ile temas bu atalarımız için pek az olurdu.
Milyonlarca yıl sonra, ADH4, fermente edici meyvelerde yüksek konsantrasyonlarda etanol ile karşılaştığında, gerçekten iyi sindirmeye adapte oldu. “Etkeni etanolü son derece yavaş metabolize eden ve etanolü 40 kat daha etkili bir şekilde metabolize eden bir enzimden geçti” diyor Carrigan. Bu, enzimde tek bir çimdiklenmeye bağlıydı. 10 milyon yıl önce meydana gelen ADH4’teki bu değişim, etanolun parçalanması için insanların, şempanzelerin ve gorillerin son ortak atası olmasını sağladı.
Bu bulgu, Dudley teorisinin önemli bir bölümünün, alkolik eğilimlerin meyve yiyen atalarımızdan kaynaklandığına kesinlikle benziyor gibi görünüyor. Aynı zamanda, insanlığın alkolle buluşmasının, yalnızca yaklaşık 9.000 yıl öncesine kıyasla oldukça yakın bir tarihte olması, insanların ilk önce tahıl, bal ve meyvelerden alkollü içecekler ürettiği fikrini de sarsıyor.
Bazı diğer araştırmalar dolaylı olarak Dudley’nin fikirlerini desteklemektedir. Örneğin, 2015 yılında, 17 yıl boyunca uzanan uzun süreli bir araştırma, vahşi şempanzelerin fidan dikenli fidan sütü üzerinden içtiğini bildirdi.
Batı Afrika’daki Gine’de bulunan Bossou köyünde yerli halk, olgun rafya avuç içi tacını kırpıp damla özü toplamak için plastik testiler asmaktadır. Şekerli sular kısa sürede yerli halklar arasında popüler bir içecek olan alkole dönüştürülür. Palmiye şarabı olarak bilinir. Ortalama şarap hacim olarak% 3.1 etanol içerir, ancak fermente etme süresine bağlı olarak% 6.9’a kadar çıkabilir.
Şarap veya bira yaparken bu yakınlarda yaşayan şempanzelerin dikkatini çekebilir. Davetsiz misafirler ücretsiz içki içmek için sürahiyi yada bir iki içki alırken diğerleri bekler.
Şarabı almak için şempanzeler bir alet kullanır: ağızda bazı yaprakları ezerler, yaprakları şaraba daldırırlar ve sünger gibi şarapları sıkmak için ağızlarına geri koyarlar. Bu yolla genç ve yaşlı erkek ve dişi şempanzeler şarap ile sarhoş olur ve daha fazlası için geri gelirler. Hatta bazıları çılgına döner.
İngiltere’deki Oxford Brookes Üniversitesi’nden Kimberley J. Hockings, Gine-Bissau’dan bir e-postayla, alkolün davranışsal etkilerini resmen kaydettirmemiş olmasına rağmen zehirlenme belirtileri gördüğünü yazıyor: şempanzeler çok fazla içki içtikten sonra yatar veya tedirginleşir.
Şempanzeler, kendi başına rafya palmiye dokunamıyor: köylüler tarafından hazırlanan sap toplama setine güveniyorlar. Ancak çalışma, mevcut olduğunda suları fermente etmeye elverişli olduklarını ve yeni gıdalar denerken şempanzelerin seçiciliğini gösteriyor. Şempanzeler ayrıca, büyük miktarlarda sapı defalarca düşürür; bu, kazaya bağlı değil aynı zamanda kasıtlı, düzenli alışkanlık anlamına gelir.
Emin olmak için bu davranış nadiren Yerel Bossou şempanze popülasyonunun sadece% 50’sinde görüldü. Yıl boyunca palmiye şarabı mevcut olmasına rağmen kalan 13 şempanze teetotallerdendi.
Araştırma Dudley’nin fikirlerini test etmedi. Şempanzelerin koku alma duyularını şarabın içinde kullanıp kullanmadıklarını ya da içki içme açısından besleyici bir fayda sağlayıp sağlamadığını göstermez. Ancak vahşi şempanzelerin alkol kullanımını hoş karşılamadığını doğrulamaktadır.
Şempanzeler, insanlar gibi, popülasyonlara göre değişmekle birlikte, alkolü metabolize etmek için etkili bir ADH4 enzimine sahiptirler. Çünkü ikimiz de enzimin daha hızlı versiyonunu kodlayan değiştirilmiş geni ortak bir atadan miras aldık. Ancak, aynı ADH4 mutasyonunu edinen uzak bir primat, bize yol açan soydan bağımsızdır.
70 milyon yıl önce primat evrim ağacının şubesinden ayrılmışız. Aynı ADH4 mutasyonunu ne zaman kazandıklarını bilmiyoruz. Ancak modern primatların sahip olduğu gerçeği, bu hayvanların alkole maruz kaldıkları bir geçmişi ima eder. ADH4 enzimleri üzerinde çalışmayı gerçekleştiren Carrigan’a göre, eğer gerçekten de durum böyle ise, primatlar bugün bile vahşi ortamda alkol tüketebilirler.
Dolaylı kanıtlar, imkânları olduğunu düşündürüyor. Bir 2016 çalışması, esaret altındaki iki lemurun alkolden zevk aldığını doğruladı.
Evet, ölü ağaçlarda kurtçuk bulup yakalamak için kullandıkları ince, olağandışı uzunlukta orta parmaklı, garip görünümlü küçük primatlar. Ancak yağışlı mevsimlerde, lemur bebekler, beslenme saatinin yaklaşık% 20’sini gezgin palmiyesinin içeceğini tüketirler. Onların uzun orta parmağı, nektarı ararken ve çırpmak için de burada yardımcı oluyor.
Nektarın gezgin palmiyesinin yaprak ve çiçeklerinde olduğuna inanılır. Alkol içeriği henüz oluşturulmamış olsa da, nektar başka bir palmiye benzer: bertam palmiyesi. Bertam nektarı maya ile doğal fermantasyonda% 3.8’e kadar alkol içerir. Güçlü bir nefes verir ve diğer memeliler arasında kalem kuyruklu ağaç fıstığı, ortak ağaç fıstığı ve yavaş lores ile sarhoş olur.
New Hampshire, Hanover’deki Dartmouth College’da bir öğrenci olan Samuel R. Gochman ve ekibinin lemurlara şekerli su ve çeşitli konsantrasyonlarda alkollü (0 ila% 5) sıvı yiyecek seçimi teklif etti. İki tutsak lemur farklı alkollü gıdalar arasında ayrım yaptı ve % 1 ve sıfır alkollü olanlara kıyasla daha yüksek alkol dozlarında% 3 ve% 5 olan kaplardan içmeyi tercih ettiler.
Yüksek alkol içeriğine sahip olan kaplar tükendiğinde lemurlar parmaklarını zorla daldırıp yalamaya devam ettiler. Gochman, “Bu, bu konsantrasyonları sevdiklerini gösteriyor” dedi.
Ancak hayvanlar, aşırı derecede etkili bir ADH4 enzimi nedeniyle alkollerini parçalama yeteneklerine geri dönülen belirgin bir zayıflama belirtisi göstermedi.
Gochman, “Doğal seleksiyon, bu hayvanlara, normalde diğer hayvanlara toksik olacak kalorilere erişmelerine izin verdiği için, bu özel yeteneği destekliyor” dedi. Gochman, bu organizmalar, yargıya zarar verebileceği için alkolden kaçınacaklarını söyledi.
Lemurlardan farklı olarak, şempanze ve insanlar, etanol tüketen diğer hayvanlarda mutlaka ADH4’ün etanol-aktif bir versiyonu bulunmamaktadır. Örneğin, bertam palmiyesinden içilen ortak ağaç fıstığı kullanın. Alkol alımları potansiyel olarak riskli kabul edilir. Nasıl keserler? Kesin olarak bilmiyoruz.
Bu hayvanların alkolün etkilerini tolere etmesine izin vermek ne olursa olsun, orada sadece alışkanlık yapan içenler olmadığımızı bilmek ayıltıcıdır. Ve bazılarımız teetotaller olsa bile, atalarımız muhtemelen değildir.
Çeviren: Uğur Başdaş
Kaynak: bbc- www.evrimselantropoloji.org
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >