120 milyon yıllık kuş Cratonavis zhui için sanatçının yaptığı bir illüstrasyon. C: Zhao Chang

Kuşların dinozorların torunları olduğunu güvenle söyleyebiliriz, ancak paleontologlar bu şaşırtıcı evrimsel olayın nasıl gerçekleştiği konusunda hâlâ emin değil.

Şimdi ise yaklaşık 120 milyon yıl önce bugünün Çin’inde yaşayan ve modern kuşlarla daha fazla ortak noktası olan bir gövdenin üzerinde daha arkaik, dinozor benzeri bir kafa ile ortaya çıkan bir kuşun eksiksiz bir fosilleşmiş iskeleti, dönüşüm sürecinde önemli adımları netleştirmeye yardımcı olabilir.

Dinozordan kuşa geçiş, nihayetinde günümüz kuşlarının tipik vücut planına yol açan şekil, işlev ve çevredeki en çarpıcı değişikliklerden bazılarını içerir.

Bu değişen özelliklerden bazıları, modern kuşların gelişme biçiminde hala görülebilir. Ancak bu değişikliklerin meydana gelme sırası ve tam olarak kuşların özelliklerine yol açan evrimsel baskıların doğası hala tartışmaya açık.

‘Cratonavis zhui’ adlı yeni bulunan büyüleyici fosil, modern kuşların evrimi hakkında önemli bilgiler sağlayabilir.

120 milyon yıllık kuş Cratonavis zhui’nin fotoğrafı. C: Wang Min

Araştırmacılar, Çin’in kuzeyinde yapılan kazılarda dinozor kafalı kuş olan Cratonavis’in fosiline rastladı.

Bu bölgede yaklaşık 120 milyon yıl önce Kretase döneminde oluşan tortul kayaçlarda tüylü dinozorların veConfuciusornis sanctusda dahil olmak üzere ilk kuşların fosilleri keşfedilmişti.

Çin Bilimler Akademisi’nde (CAS) paleontolog olan Zhou Zhonghe liderliğindeki bilim insanları, yüksek çözünürlüklü bilgisayarlı tomografi (BT) taramasıyla fosil kafatası araştırmalarına başladılar.

Ekip, mineralize kemiklerin dijital versiyonlarını kullanarak, kuşun yaşamı sırasında olduğu gibi kafatasının şeklini ve işlevini yeniden yapılandırdı.

Sonuç, Cratonavis kafatasının şeklinin bir kuşunki gibi değil, Tyrannosaurus rex gibi dinozorlarınkiyle neredeyse aynı olduğunu gösteriyor.

120 milyon yıllık kuş Cratonavis zhui için sanatçının yaptığı bir illüstrasyon. C: Zhao Chang

CAS’ta paleontolog olan Zhiheng Li, “İlkel kafatası özellikleri, Cratonavis gibi çoğu Kretase kuşunun üst gagasını kafatası ve alt çeneye göre bağımsız olarak hareket ettiremediği gerçeğini anlatıyor. Bu, canlı kuşlar arasında geniş çapta görülen ve muazzam ekolojik çeşitliliğe katkıda bulunan işlevsel bir yenilikti.” diyor.

Bir dinozorun akinetik kafatası ile bir kuş iskeletinin alışılmadık kombinasyonu, kuşların erken çeşitlenmesinde evrimsel melezleşmenin önemine dair önceki çalışmalara katkıda bulunuyor.

Dinozor soy ağacının kuş dalları arasında yer alan Cratonavis, daha çok bir sürüngene benzeyen uzun kuyruklu Archæopteryx ile modern kuşların birçok özelliğini geliştirmiş olan Ornithothoraces arasında yer alıyor.

Ayrıca ilgi çekici olan şey, Cratonavis fosilinin şaşırtıcı derecede uzun bir kürek kemiğine ve ilk ayaktarağına (ayak kemiği) sahip olması. Bu özellikler, kuşların diğer dinozor atalarının fosillerinde nadiren görülür ve modern kuşlarda hiç bulunmaz.

Evrimsel eğilimler, kuşlar geliştikçe birinci ayaktarağındaki uzunluğun azaldığını gösteriyor.

Araştırma yazarları, dinozorlardan kuşlara geçiş sırasında, ilk ayaktarağında onu kısaltan bir doğal seçilim sürecinden geçtiğini öne sürüyorlar. İkinci ayaktarağı, uzunluğunun dörtte birinden daha az olan optimal boyutuna ulaştığında, önceki işlevlerini kaybetti.

Cratonavis’teki genişlemiş bir ayaktarağının benzersiz özelliği, dromaeosauridler olarak bilinen bir grup tüylü etoburun üyesi olan Geç Kretase Balaur ile daha karşılaştırılabilir.

Science Alert. 5 Ocak 2023.

Makale: Li, Z., Wang, M., Stidham, T.A.et al.(2023).

Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >