ODTÜ ve İsveç’teki araştırmacıların antik genomlar üzerine yaptığı analizlere göre, avcı toplayıcı grupları Neolitik dönemin büyük bölümünde Türkiye’deki verimli topraklarda tarım yapmayı öğrendikten sonra, bu bilgileri Avrupa’ya götürdü.

Current Biology dergisinde 4 Ağustos’ta yayınlanan araştırmada, Avrupa’ya yapılan erken göçlerin en az iki dalgasının, Orta Anadolu’daki Neolitik çiftçilerle aynı gen havuzuna ait olduğu keşfedildi.

Boncuklu Höyük’te anne ve perinatal bebeğinin mezarı. MÖ 8300 – 8240. (F: Douglas Baird (Boncuklu Projesi))

Avrupa’da tarımın evrimini açıklığa kavuşturmak isteyen araştırmacılar, Neolitik dönemde yaşamış Avrupalıların genetik bilgileriyle, Anadolu’daki iki farklı yerleşimde bulunan 9 bireyin genetik bilgilerini karşılaştırdı.

Karşılaştırmadaki en erken gen dizileri, Orta Anadolu’da bulunan Boncuklu Höyük yerleşiminde 10.300 ila 9.500 yıl önce yaşamış 4 iskeletten alındı. Boncuklu’da yaşamış insanlar yakın zamanda küçük ölçekli tarım yapmaya başlayan bir grup avcı toplayıcıydı.

9,500 ila 7,800 yılları arasına tarihlenen diğer 5 örnek ise, daha gelişmiş tarım uygulamalarına sahip olan Tepecik-Çiftlik insanlarının iskeletlerinden alındı.

Araştırmanın yazarlarından, ODTÜ’de evrimsel biyolog olan Mehmet Somel, “Boncuklu insanlarında, aynı dönemde avcı toplayıcı olan insanlarla benzer seviyede çeşitlilik oranları bulduk, bu da beklenen birşey çünkü Boncuklu sakinlerinin kendileri de birkaç yüzyıl önce hala avcı toplayıcıydı. Hatta proto-tarımcılardı. Boncuklu insanlarının evcilleştirilmiş hayvanları yoktu ve toplayıcılık hala bu köy için önem arz ediyordu” diyor.

Tepecik-Çiftlik’te bulunan aletler. (F: Tepecik-Çiftlik Arşivi)

Stockholm Üniversitesi’nde arkeolog Anders Gotherstrom “Boncuklu’dan 1,000 yıl sonraki köyler olan Tepecik-Çiftlik ve Çatalhöyük’te bile yiyecek toplamanın ve özellikle avcılığın kültür için önemli olduğunu görüyoruz. Yani Neolitik yaşam stilinin yerleşmesi, sadece kültürel olarak değil demografik olarak da uzun bir zaman aldı” diyor.

“Burada gerçekleşen büyük ihtimalle nüfusta ve doğurganlıkta yaşanılan artış ile birlikte nüfus hareketlerinde ve gen akımında görülen bir artıştı. Böylece zaman içinde Neolitik Orta Doğu köyleri daha kozmopolit bir hale geldi ve nihayetinde bu Avrupa’ya doğru yayılımı tetikledi.”

Boncuklu ve Tepecik-Çiftlik’te birçokl çalışma yapılmış olmasına rağmen bu araştırma bu yerleşimlerdeki insan kalıntılarının genetik özelliklerini inceleyen ilk araştırma oldu.

Makale, tarımın Batı’ya doğru nasıl yayıldığıyla ilgili spekülasyonları doğruluyor, fakat Gotherstrom “Doğu’da tam olarak ne olduğu ise hala pek bilinmiyor” diyor.

Bu tür genetik analizler tarımın nasıl yayıldığıyla ilgili birçok soruyu cevaplayabilir. Somel de insanların yaptığı göçler, ve kültürel ile genetik bağlantıların tarih içindeki kesişimlerini incelemeye ilgi duyuyor.

Cell Press, 4 Ağustos 2016.

Arkeofili.com