Bulgular, binlerce yıl önceki kafatası şekillendirme uygulamasının Orta Asya ve Avrupa ötesindeki yayılımını gözler önüne seriyor.

Çin’deki tarihöncesi mezarlarda kasti olarak yeniden şekillendirilmiş bilinen en eski kafataslarından bazılarına rastlandı.  

Bilim insanları Houtaomuga adı verilen bir sit alanında 12.000 ila 5.000 yıl öncesine tarihlenen 25 iskeleti gün yüzüne çıkardı. Biyoarkeolog Quanchao Zhang ve paleoantropolog Qian Wang başkanlığındaki ekibin incelemeleri sonrasında, bulunan 25 iskeletten 11’inin kafataslarının doğal olmayan bir şekilde çekilip uzatıldığı, kafanın ön ve arkasındaki kemiklerin ise düzleştirildiği saptandı.

(Peru Halkı Statü Göstergesi Olarak Kafatası Şekillendiriyordu)

Araştırmacılar, söz konusu alandaki kafatası şekillendirme uygulamasının, diğer herhangi bir arkeolojik kazı alanındakilerden daha uzun bir süre boyunca uygulandığı belirtiliyor.

Kafatasının, yaşamın erken dönemlerinde, kemikler hala yumuşakken kalıcı olarak şekillendirilmesi bebeğin kafasına elle baskı uygulayarak gerçekleştirilebiliyor. Kafanın tahta gibi sert, düz yüzeylere bağlanması veya kumaşlarla sıkıca sarılması da benzer şekilde gelişimini tamamlamamış kemikleri yeniden şekillendiriyor. Araştırmacılar belirli kafa şekillendirme uygulamalarının toplumsal statü göstergesi olarak kullanılmış olabileceğini söylüyor.

Tuhafça şekillendirilmiş, kasti olarak modifiye edilmiş kafatasları dünyanın birçok farklı yerinde bulunabiliyor. Kabaca 45.000 yıllık iki Neandertal kafatasının, ait oldukları bireylerin yaşamlarının erken dönemlerinde yeniden şekillendirildiğine dair 80’li yıllarda ortaya atılmış iddialar birçok araştırmacı tarafından çürütüldü. Genel kabul görmüş modifikasyon izleri barındıran en eski kafatasları, Batı Asya, Güneydoğu Avustralya ve yeni yapılan bu keşifle Doğu Asya’ya, 13.000 ila 10.000 öncesine tarihlendiriliyor.  Bu uygulamanın Amerika’da, 8.000’i aşkın yıl önce başladığı bildiriliyor.

Texas, A&M Üniversitesi’nden Wang, “Kasti kafatası modifikasyonun ilk olarak Doğu Asya’da ortaya çıkıp diğer yerlere mi yayıldığını yoksa farklı yerlerde birbirlerinden bağımsız olarak mı ortaya çıktığını söylemek güç” diyor.    

Houtaomuga sit alanı 2011 ve 2015 yılları arasında kazılmış. Aynı yüzey katmanında bulunan çömlek üslubuna bakılarak 13.000 ila 11.000 yıl öncesine tarihlendirilen bir mezarda kafası modifiye edilmiş bir erkek iskeletine rastlanıldığı belirtiliyor. Yapılan radyokarbon tarihleme iskeletin 12.000 yıl öncesine ait olduğunu gösteriyor. 6.300 ila 5.000 yıl öncesine tarihlenen iki yüzey katmanında kafatasları kasti olarak şekillendirilmiş 10 iskelet daha keşfedildiği söyleniyor. 

Modifiye edilen beş kafatasından dördü erkeklere aitken yalnızca biri kadına ait. Houtaomuga’da iskeleti bulunan 11 bireyin öldüklerinde yaşlarının yaklaşık 3 ila 40 arasında olduğu tahmin ediliyor.

Changchun Üniversitesi’nden Zhang , Wang ve meslektaşları kafatası şekillendirmeye ilişkin izlerin alandaki yüksek statülü bireylerde veya belirli ailelerde görüldüğünü söylüyor. Kafatası kasti olarak şekillendirilmiş 3 yaşındaki bir çocuğun büyük miktarda çömlek ve diğer eserlerle gömülmüş olması çocuğun zengin bir aileye mensup olduğunu gösteriyor.

Kafatası çekilip uzatılmış bir kadının üzerinde deniz kabuğundan çok sayıda süs bulunması kadının yüksek bir toplumsal statüye sahip olduğuna işaret ediyor. Kafatasları modifiye edilmiş bir yetişkin ve bir ergenin birlikte gömülmüş olması ikisinin de aynı aileden olduğu şeklinde yorumlanıyor.

Söz konusu bireylerin kafatasları bariz bir şekilde modifiye edilmiş olsa da paleoantropolog Xijun Ni’nin belirttiğine göre Houtaomuga’da bulunan en eski kafatasında kasti olmayan hafifçe bir uzunluk göze çarpıyor.

Ni, bu kafatası şeklinin günümüz Asyalılarının bazılarıyla karakterize olduğunu söylüyor. Böylesi kafataslarının üstünde, Houtaomuga’daki 12.000 yıllık kafataslarında olduğu gibi, arka tarafa yakın hafif bir çöküntü bulunuyor.

Ni, Houtaomuga’daki kafatası şekillendirmesine ilişkin somut kanıtların yalnızca 6.000 geriye dayandığını söylese de Wang buna katılmıyor. Wang’ın belirttiğine göre 12.000 yıllık Houtaomuga kafatasındaki düzleşme boyutu kafatası şeklinde doğal olarak oluşmuş herhangi bir varyasyonu aşıyor.

Ni başkanlığındaki ekip, Kuzeydoğu Çin’deki bir su altı madeninde işçiler tarafından keşfedilen bir insan kafatasında önde ve arkada kasti olarak düzleştirilmiş kemiklere rastlandığını bildiriyor. Radyo karbon tarihleme söz konusu kafatasının 11.245 ila 11.200 yıl öncesine ait olduğunu gösteriyor.

Rusya Bilimler Akademisi’nden arkeolog Maria Mednikova, Çin’deki bulgular bu antik uygulamanın Avrupa ve Orta Asya ötesindeki yayılımını gözler önüne seriyor. Mednikova, Ni’nin aksine, 12.000 yıllık kafatasının kasti olarak şekillendirildiği düşünüyor ve Çin’deki kafatası deformasyonları üzerine yapılmış bu yeni araştırmanın bin yıldır devam eden köklü bir geleneğin resmini çizdiğini belirtiyor.

Science News. 3 Temmuz 2019.

Makale: Zhang, Q., Liu, P., Yeh, H. Y., Man, X., Wang, L., Zhu, H., … & Zhang, Q. Intentional cranial modification from the Houtaomuga Site in Jilin, China: Earliest evidence and longest in situ practice during the Neolithic Age. American Journal of Physical Anthropology.

www.arkeofili.com