Endonezya’nın Sulawesi adasındaki Leang Panninge (üstte) ve Leang Bulu’ Sipong 1’in (altta) 7.000 yıllık katmanlarında modifiye edilmiş kaplan köpekbalığı dişleri. C: M.C. Langley

Endonezya’nın Sulawesi adasındaki kazılarda, yaklaşık 7.000 yıl öncesine ait iki benzersiz ve ölümcül eser ortaya çıkarıldı: bıçak olarak kullanılan kaplan köpekbalığı dişleri.

Antiquity dergisinde bildirilen bu bulgular, köpekbalığı dişlerinin kompozit silahlarda (çok parçalı silahlar) kullanıldığına dair dünya çapındaki en eski arkeolojik kanıtlardan birini oluşturuyor.

Şimdiye kadar bulunan en eski köpekbalığı dişinden bıçakların yaşı 5.000 yıldan daha azdı.

Uluslararası ekip, bilimsel analiz, deneysel arkeoloji ve güncel insan topluluklarının gözlemlerinin bir kombinasyonunu kullanarak, modifiye edilmiş iki köpekbalığı dişinin bir zamanlar saplara bıçak olarak takıldığını tespit etti. Bunlar büyük olasılıkla ritüellerde veya savaşta kullanılmışlardı.

7.000 yıllık dişler

Endonezya-Avustralya ortak arkeolojik araştırma programının bir parçası olarak yapılan kazılarda iki köpekbalığı dişi bulundu.

Her iki örnek de, yaklaşık 8.000 yıl öncesinden yakın geçmişte bilinmeyen bir döneme kadar güneybatı Sulawesi’de varlığını sürdüren ve esrarengiz bir toplayıcı toplum olan Toalean kültürüne atfedilen arkeolojik bağlamlarda bulundu.

Köpekbalığı dişleri benzer büyüklükteydi ve yaklaşık 2 metre uzunluğundaki kaplan köpekbalıklarından (Galeocerda cuvier) geliyordu. Her iki diş de delinmişti.

 

 

Leang Panninge köpekbalığı dişinin ucundaki çizikler ve yüzeyi, bu dişin 7.000 yıl önce insanlar tarafından kullanıldığını gösteriyor. C: M.C. Langley

Leang Panninge mağarasında bulunan bütün haldeki bir dişin kökünde iki delik açılmıştı. Leang Bulu’ Sipong 1 adlı bir mağarada bulunan diğerinin ise bir deliği vardı, ancak kırık halde bulundu. Muhtemelen orijinalinde bu da iki deliğe sahipti.

Dişlerin mikroskobik incelemesi, dişlerin bir zamanlar bitkisel bazlı iplikler ve yapıştırıcı benzeri bir madde kullanılarak bir sapa sıkıca sabitlendiğini ortaya çıkardı. Kullanılan yapıştırıcı mineral, bitki ve hayvan malzemelerinin bir kombinasyonuydu.

Aynı yapıştırma yöntemi, Pasifik’teki kültürler tarafından kullanılan modern köpekbalığı dişi bıçaklarda da görülüyor.

Her dişin kenarları incelendiğinde, bunların et ve kemiği delmek, kesmek ve kazımak için kullanıldığı ortaya çıktı. Bununla birlikte, bir köpekbalığının beslenme sırasında doğal olarak yapabileceğinden çok daha fazla hasar mevcuttu.

Bu kalıntılar, yüzeysel olarak Toalean halkının günlük kesme aletleri olarak köpekbalığı dişinden yapılmış bıçaklar kullandığını ima ederken, etnografik (yakın zamanlardaki topluluklara ilişkin gözlemler), arkeolojik ve deneysel veriler aksini gösteriyor.

 

 

Köpekbalığı dişleri, Pasifik’teki ölümcül savaş silahları veya güçlü ritüel bıçaklar için yaygın olarak kullanılıyor. Solda: Kiribati’den bir bıçak; ortada ve sağda: Hawaii’den gelen silahlar. C: British Museum

Neden köpekbalığı dişleri kullanılıyordu?

Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, deneylerde kaplan köpekbalığı dişi bıçaklarının, taze domuz budunu keserken kullanıldığı gibi deride uzun, derin yarıklar oluşturmada eşit derecede etkili olduğu ortaya çıktı.

Aslına bakılırsa, tek olumsuz yönü, dişlerin nispeten hızlı bir şekilde körelmesiydi. Körelme, günlük bir bıçak olarak kullanımlarını pratik hale getiremeyecek kadar hızlıydı.

Körelme hızı ve köpekbalığı dişlerinin derin yaralanmalara neden olabileceği gerçeği, muhtemelen köpekbalığı dişi bıçaklarının günümüzde ve yakın geçmişte neden çatışma ve ritüel faaliyetlerde kullanılan silahlarla sınırlı olduğunu açıklıyor.

Yakın zamanlarda kullanılan köpekbalığı dişli bıçaklar

Dünya çapında çok sayıda toplum, köpekbalığı dişlerini maddi kültürlerine entegre etti. Özellikle kıyı şeridinde yaşayan (ve köpekbalıklarını aktif olarak avlayan) halkların, daha geniş bir alet yelpazesinde daha fazla sayıda dişi kullanma olasılıkları daha yüksek.

Günümüz topluluklarında yapılan gözlemler, köpekbalığı dişlerinin, insan vücudunu süslemek için kullanılmadığı zamanlarda, neredeyse evrensel olarak, ritüelleştirilmiş dövüşler de dahil olmak üzere, çatışma veya ritüel amaçlı bıçaklar oluşturmak için kullanıldığını gösteriyor.

Örneğin, Queensland’in kuzeyinde bulunan bir dövüş bıçağının, oval şekilli sert ağaçtan bir sapa birbiri ardına yerleştirilen yaklaşık 15 köpekbalığı dişinden yapılmış tek bir uzun bıçağı var ve bir düşmanın böğrüne veya kalçasına vurmak için kullanılıyor.

 

Papua Yeni Gine’nin Aua Adası’ndan köpekbalığı dişi bıçağı. Kırmızı oklar, savaştan kaynaklanan aşınma ve hasarı vurguluyor. C: M. Langley and The University of Queensland Anthropology Museum

Mızraklar, bıçaklar ve köpekbalığı dişleriyle donanmış sopalar da dahil olmak üzere silahlar anakara Yeni Gine ve Mikronezya’dan bilinirken, mızraklar Tahiti’deki yas kostümünün bir parçasını oluşturuyor.

Daha doğuda, Kiribati halkları köpekbalığı dişli hançerleri, kılıçları ve mızraklarıyla ünlü; bunların oldukça ritüelistik ve çoğunlukla ölümcül çatışmalarda kullanıldığı biliniyor.

Maya ve Meksika arkeolojik bağlamlarında bulunan köpekbalığı dişlerinin ritüelistik kan dökme için kullanıldığı yaygın olarak düşünülüyor ve köpekbalığı dişlerinin Tonga, Aotearoa Yeni Zelanda ve Kiribati’de dövme yapma bıçakları olarak kullanıldığı biliniyor.

Hawaii’de ise “köpekbalığı dişi kesiciler” olarak adlandırılan aletler gizli silah olarak ve ölü şefleri kesmek ve geleneksel cenaze törenlerine hazırlık olarak kemiklerini temizlemek için kullanılıyordu.

Arkeolojik bağlamlarda diğer köpekbalığı dişi buluntuları

Dünya çapında bulunan köpekbalığı dişinden eserlerin neredeyse tamamı süs eşyası olarak tanımlandı veya bu şekilde yorumlandı.

Aslında, modifiye edilmiş köpekbalığı dişleri daha eski bağlamlarda da bulundu. Buang Merabak’ta (Yeni İrlanda, Papua Yeni Gine) bulunan tek delikli kaplan köpekbalığı dişi, yaklaşık 39.500-28.000 yıl öncesine tarihleniyor.

Kilu’dan (Buka Adası, Papua Yeni Gine) tek delikli 11 diş yaklaşık 9.000-5.000 yıl öncesine tarihleniyor. Garivaldino’ya (Brezilya) ait belirtilmeyen sayıda diş ise yaklaşık 9.400-7.200 yıl öncesine tarihleniyor.

Ancak bu bulguların her birinde dişler muhtemelen silah değil, kişisel süs eşyalarıydı.

Yeni tanımlanan Endonezya köpekbalığı dişi eserleri, modifikasyonlar ve mikroskobik izlerin birleşimiyle, bunların yalnızca bıçaklara bağlı olmadığını, aynı zamanda büyük olasılıkla ritüel veya çatışmayla da bağlantılı olduğunu gösteriyor.

İster insan ister hayvan etini kesmek için olsun, Sulawesi’deki bu köpekbalığı dişleri, Asya-Pasifik bölgesinde farklı bir silah sınıfının düşünülenden çok daha uzun süredir var olduğunun ilk kanıtını sağlayabilir.

The Conversation. 27 Ekim 2023.

Makale: Langley, M., Duli, A., Stephenson, B., Nur, M., Matherson, C., Burhan, B., . . . Brumm, A. (2023). 

 

Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >