Blog

Mısır firavunları, Sakkara’da basamaklı bir piramit yaptıran Kral Djoser’den (saltanatı MÖ 2630 ila 2611 arası), Mısır’da bilinen son kraliyet piramidini Abydos’ta yaptıran Kral I. Ahmose (saltanatı MÖ 1550 ila 1525 arası) dönemleri arasında piramitler inşa ettirdiler.

Bu ikonik piramitler firavunların gücünü, zenginliğini sergiliyor ve onların dini inançlarını destekliyordu. Öyleyse neden eski Mısırlılar Yeni Krallık başladıktan kısa bir süre sonra piramit inşa etmeyi bıraktılar?

Eski Mısır’da, piramit inşaatı Ahmose’nin saltanatından sonra zayıfladı, firavunlar bunun yerine şimdi modern Luksor olan eski Mısır başkenti Thebes yakınlarındaki Krallar Vadisi’ne gömüldü.

Theban Haritalama Projesi, vadideki en erken teyit edilen kraliyet mezarının Thutmose I (hükümdarlığı MÖ 1504 – 1492) tarafından inşa edildiğini belirtiyor. Selefi I. Amenhotep (hükümdarlığı MÖ 1525-1504) de mezarını Krallar Vadisi’nde inşa ettirmiş olabilir, ancak bu Mısırbilimciler arasında bir tartışma konusu.

Neden bırakıldı?

Firavunların kraliyet piramitleri inşa etmeyi neden bıraktığı tam olarak belli değil, ancak güvenlik endişeleri bir faktör olabilir.

Harvard Üniversitesi’nde Mısırbilim profesörü olan Peter Der Manuelian, “Pek çok teori var, ancak piramitler kaçınılmaz olarak yağmalandığından, kraliyet mezarlarının uzak bir vadide saklanması, kayaya oyulması ve muhtemelen bol miktarda nekropol muhafızının bulunması kesinlikle bir rol oynamıştı.” diyor.

Bristol Üniversitesi’nde Mısırbilim profesörü olan Aidan Dodson, “Krallar piramitlerden vazgeçmeden önce, mezar odasını piramidin altına yerleştirmeyi bırakmışlardı. Son kralın piramidinin (Abydos’taki Ahmose I piramidi) mezar odası 0,5 km ötede, çölün derinliklerindeydi.

Önemli ipuçları içerebilecek tarihi bir kayıt, Krallar Vadisi’ndeki Thutmose I’in mezarını inşa etmekten sorumlu olan “Ineni” adlı bir adam tarafından yazılmıştı. Ineni, “Majestelerinin kaya mezarının kazısını tek başıma denetledim – kimse görmüyor, kimse duymuyor.” diye yazmıştı.

New York Üniversitesi’nde sanat tarihi klinik profesörü Ann Macy Roth, bu kayıt “açıkça gizliliğin önemli bir husus olduğunu gösteriyor.” diyor.

Krallar Vadisi’nin doğal topografyası, neden kraliyet mezarları için tercih edilen bir yer olduğunu açıklayabilir. Krallar Vadisi, şimdi biraz piramit gibi görünen el-Qurn (Gurn olarak da bilinir) olarak bilinen bir zirveye sahipti.

Mısırbilimci Miroslav Bárta, “Zirve bir piramidi andırıyor, bu nedenle vadide inşa edilen tüm kraliyet mezarları bir anlamda bir piramidin altına yerleştirilmişti.” diyor.

Eski Mısır Araştırma Ortakları direktörü Mark Lehner, “The Complete Pyramids: Solving the Ancient Mysteries” (Thames ve Hudson, 1997) adlı kitabında, “Mısır firavunları için piramit, ölümden sonraki yaşama yükseliş ve dönüşüm yeri olduğu için önemliydi.” diye yazıyor.

Yeni Krallık döneminde (MÖ 1550-1070) Mısır’ın başkenti olan Luksor’un topografyası da piramit inşaatının gerilemesinde rol oynamış olabilir. Dodson, antik başkentin, yeni piramitlere ev sahipliği yapmak için çok küçük ve mimari açıdan zorlayıcı olabileceğini söylüyor.

Yeraltında mezar inşa etmeyi vurgulayan dini değişiklikler, Mısırlıların büyük piramitleri terk etmelerinin bir başka olası nedeni. Barta, “Yeni Krallık sırasında, kralın yeraltı dünyasında gece yolculuğu konsepti son derece popüler hale geldi ve bu, yerin altındaki ana kayaya oyulmuş mezarların karmaşık planlarını gerektiriyordu.” diyor. Krallar Vadisi’ne oyulmuş yeraltı mezarları bu konsepte çok iyi uyuyor.

Firavunlar piramit inşa etmeyi bırakırken, varlıklı özel kişiler uygulamaya devam etti. Örneğin arkeologların 2014’te açıkladığına göre, Abydos’ta Horemheb adlı bir katip için inşa edilmiş 3.300 yıllık bir mezarın girişinde 7 metrelik bir piramit vardı.

MÖ ilk binyılda, piramit yapımı, şu anda Sudan’ı ve güney Mısır’ın bazı kısımlarını içeren bir bölge olan Nubia’da da popüler oldu. Nubialılar hem kraliyet hem de özel kişiler için piramitler inşa ettiler. Ancak kaç tane piramit inşa ettikleri belli değil. Lehner kitabında yaklaşık 180 kraliyet piramidi olduğunu belirtirken, son arkeolojik araştırmalar özel şahıslar için inşa edilmiş daha birçok piramit olduğunu ortaya koyuyor. Nubia hükümdarları yaklaşık 1700 yıl öncesine kadar piramitler inşa etmeye devam ettiler.

Live Science. 27 Kasım 2021.