Blog

Küçük Bulgu, Büyük Etki

Onlarca yıl boyunca araştırmacılar, Afrika’dan ortaya çıkan Homo sapiens’in modern insanın tek atası olduğuna inanıyorlardı. Her şey, 2009 yılında insan genomlarını dizileyen bir biyolog ekibi sayesinde Neandertallerin katkısının ortaya çıkarılmasıyla değişti. Daha sonra, 2010 yılında, Sibirya’nın Altay Dağları’ndaki Denisova Mağarası’nın karmakarışık çökeltileri arasında yıllar önce bulunan bir dişin ve küçük bir parmak kemiğinin genetik analizi, bazı modern insan gruplarında varlığını sürdüren üçüncü bir insan soyunu ortaya çıkardı. Bu yeni insanlar, bulundukları mağaranın ismini aldılar.

Toronto Üniversitesi’nden paleoantropolog ve bulguları ortaya koyan 2010 Nature makalesinin ortak yazarı Bence Viola’ya göre, talihsiz Denisovalılar muhtemelen mağara sırtlanları tarafından yenildi, avlandı veya yok edildi. “Sırtlanlar genellikle kemikleri kusarlar. Ya da dışkılarlar. Kemikler muhtemelen bu iki yoldan biriyle mağaraya geldi.” diyor Viola.

Aynı durum, bölgede ortaya çıkarılan ve aralarında Neandertaller ve modern Homo sapiens’in de bulunduğu diğer insan kalıntıları için de geçerli olabilir. Bu bulgulardan diğer iki dişin (bir süt azı dişi ve bir daimi azı dişi), muhtemel bir kol kemiği parçası ve kafatasının arkasından alınan iki parietal kemik parçasının Denisovalı olduğu doğrulandı.

Mağaradaki tortuların analizi, Denisovalıların ilk olarak 300.000 ila 130.000 yıl önce, daha sonra ise 100.000 yıl önce orada yaşadığını gösteriyor. Neandertaller yaklaşık 170.000 yıl önce buraya yerleştiler ve bu da Denisovalılarla olası bir örtüşme olduğunu düşündürüyor. Modern insanlar ise 45.000 yıl öncesine kadar ortaya çıkmadı. Bunlar, elbette, olağanüstü aydınlatıcı ama kesin olmayan bir bilim olan mitokondriyal DNA’nın (mtDNA) tarihlenmesine ve ayrıca bu insanların izlerini taşıyan taş aletlerin ve hayvan kemiklerinin mevcudiyetine dayanan kaba tahminler.

Viola, “Nispeten spesifik olmayan orta Paleolitik taş aletler olan en eski eserlerden bazıları muhtemelen Denisovalılar tarafından yapılmıştı.” diyor. Bununla birlikte, mağarada biriken tortu tabakaları zamanla bozuldu ve bu da onları Neandertaller tarafından yapılmış olabileceklerden ayırt etmeyi zorlaştırdı. Ve bu üç grubun bu uzak yerde bir araya gelmesine giden yollar daha da spekülatif.

Karmaşık Başlangıçlar

Modern insanın gelişimi hakkında birbiriyle rekabet eden pek çok teori olmasına rağmen, en azından bir şey kesin: Homo sapiens’in Afrika’dan lineer ilerlemesi ve modern insanlara doğrudan evrimi tamamen mantıksız. Araştırmacılar hala Neandertallerin ve Denisovalıların kökenlerini ve daha sonraki modern insanlarla etkileşimlerini bir araya getirmeye çalışıyorlar.

Şimdiye kadar karıştırdıkları anlatı, bir başka erken hominin türü olan Homo erectus’un geç bir versiyonunun yaklaşık 700.000 yıl önce Afrika’dan Avrasya’ya göç etmesiyle başlıyor. Wisconsin-Madison Üniversitesi’nden Denisovalıların kökenlerini ve bunların modern insanlarla ilişkisini inceleyen paleoantropolog John Hawks, “Bu dal, bugün insanlara Homo erectus’tan çok daha yakın olmalıydı.” diyor. Viola, “Muhtemelen onlara başka bir ad vermeliyiz, ama onlar için iyi bir isim olduğunu düşünmüyorum.” diye ekliyor. Yakın zamana kadar bunların Homo heidelbergensis adı verilen ayrı bir tür olabileceği düşünülüyordu, ancak Hawks, bu şekilde sınıflandırılan örneklerin artık daha erken Neandertaller olduğunun düşünüldüğü konusunda uyarıyor.

Taksonomik statüleri ne olursa olsun, bu göçmenler çıkışlarından kısa bir süre sonra – muhtemelen yaklaşık 600.000 yıl önce – Neandertaller ve Denisovalılar olarak ayrıldılar. “Altay’ın batısındaki homininler Neandertal’dir. Ve bulduğumuz kadarıyla mağaranın doğusundaki homininler Denisovalı” diyor Hawks. Ayrışma muhtemelen Himalaya Dağları ve Avrasya buz tabakasının genişlemesi gibi coğrafi faktörlerin sonucuydu. Birbirleriyle başka yerlerde karşılaşmış olsalar da, Denisova Mağarası, iki grubun ayrılışından sonra buluştuğu ve melezleştiğine dair tek doğrudan arkeolojik kanıtı sağladı. Belki de en dikkat çekici olanı, buluntular arasındaki kol kemiği parçasıydı- sahibi Neandertal bir anne ve Denisovalı bir babadan doğan genç bir kızdı.

Hem Neandertaller hem de Denisovalılar daha sonra, 180.000 yıl kadar önce Afrika’dan ve dünyanın geri kalanına seyahat eden modern Homo sapiens ile çiftleşti. Erken dönem Homo erectus, yaklaşık 1.8 milyon yıl önce Asya’da zaten mevcuttu ve onların soyundan gelenlerden bazıları – “süper-arkaikler” olarak adlandırılır – modern insan soyuna da katkıda bulundu. Viola, “Denisovalı genomu, DNA’nın yüzde 2 ila 10’unu daha arkaik bir hominin grubundan taşıyor.” diyor.

Bu durum, bu hominin dizisinin aslında farklı türler mi yoksa sadece ayırt edici özelliklere sahip popülasyonlar mı olduğu sorusunu akla getiriyor. Tipik olarak, birçok istisna keşfedilmiş olmasına rağmen, farklı türler kendi aralarında çiftleşemez. (Örneğin, yalnızca esaret altında bulunan bir aslan-kaplan melezi olan ligeri alın.) Nihayetinde, bu semantik tartışmaların Denisovalıların genel etkisi açısından çok az önemi var. Bunların melezlenen farklı türler mi yoksa yalnızca ayırt edici popülasyonlar mı olduğu, genetik mirası netliğini koruyor.