Blog

Aşı boyası genellikle soyut düşünce ve sembolik davranışın bir işareti olarak görülür. C: Wikimedia Commons

30.000 ila 40.000 yıl öncesine tarihlenen, pas rengi eserlerin toz haline getirilip “boya kalemi” olarak kullanıldığı düşünülüyor.

Çalışmayı gerçekleştiren araştırmacılara göre, bir arkeolojik alanda aşı boyası bulunması veya bulunmaması, eski insanların kültürel ve davranışsal karmaşıklığını anlamak için bir ölçüt görevi görüyor. Demir oksit ve kil içeren doğal bir pigment olan bu kırmızımsı malzeme, tarihöncesi kabileler tarafından güneş kremi ve yapışkan benzeri maddeler için bağlayıcı eleman gibi çeşitli yenilikçi amaçlarla kullanılıyordu.

Ayrıca aşı boyası, dünyanın en eski sanatçılarının tercih ettiği malzeme olarak dikkat çekiyor. Bu sanatçılar, mağara resimleri yapmak ve kabuklar, kemikler gibi diğer nesneleri süslemek için bu doğal pigmenti kullandılar. Aşı boyasının vücut boyası olarak kullanıldığı düşünülen birçok tarihöncesi ritüel, bu maddenin soyut insan düşüncesi ve sembolik davranışların gelişiminde merkezi bir rol oynadığını gösteriyor.

Bugüne kadar, aşı boyası kullanımına dair en eski kanıtların çoğu güney, doğu ve kuzey Afrika’dan geliyor. Burada, bu kırmızımsı toz yaklaşık 160.000 yıl önce arkeolojik kayıtlarda düzenli bir şekilde görülmeye başlanmıştı. Geçen ay, Güney Afrika’da dünyanın en eski aşı boyası madeninin bulunduğu duyurulmuştu. Bu madenin yaklaşık 48.000 yıl öncesine ait olduğu düşünülüyor.

Ancak Batı Afrika’da durum biraz farklı. Yeni çalışma öncesinde, bölgedeki Orta Taş Devri’ne ait aşı boyası kalıntıları üzerine kapsamlı bir araştırma yapılmamıştı, bu da Afrika’nın bu kısmındaki davranışsal evrimin hızını yeniden inşa etmeyi zorlaştırıyordu.

Bu arkeolojik boşluğa biraz renk katmak adına, araştırmacılar Senegal’deki Toumboura III adlı bölgede 46 aşı boyası parçası bulduklarını bildirdi. Bu parçalar üzerindeki açılar ve darbe izlerine dayanarak, araştırmacılar bunların çoğunun toz haline getirildiği sonucuna vardı. Ancak, bu kırmızı tozun tam olarak ne amaçla kullanıldığı hala bilinmiyor.

Toumboura III’te bulunan bir dizi aşı boyası parçası. C: Dayet et al. (2025)

Alanda bulunan demir açısından zengin hammaddeleri analiz eden araştırmacılar, bu tozların güneş koruyucu olarak kullanılmadığını düşünüyor. Çünkü bu kullanım için saf demir oksit gereklidir, oysa Toumboura III’te bulunan örnekler değişken demir içeriğine sahip.

Ezilmiş pigmentlerin yanı sıra, bölgede toz haline getirilmemiş dört aşı boyası çubuğu da bulundu. Bu çubuklardan ikisinin “aşınmış yüzey ve darbeli uç” özellikleri sergilediğini belirten araştırmacılar, “Bunlar aşı boyası kalemi olarak kullanılmış olabilir ve pigment üretiminde bir işlev görmüş olabilir” diyor.

Genel olarak, Toumboura III’ün tarihöncesi sakinlerinin bu renkli kile tam olarak ne amaçla başvurduğunu söylemek imkansız. Ancak aşı boyasının burada bulunmuş olması bile, 35.000 yıl önce bu bölgedeki insan davranışlarına dair anlayışımızı dönüştürüyor.

“Bu kalıntılar, Senegal’de aşı boyası kullanımına dair bilinen en eski kanıtları temsil ediyor olabilir” diye yazıyor araştırmacılar. “Bunlar, Batı Afrika’daki Orta Taş Devri’ne ilişkin sembolik davranışlar üzerine yeni perspektifler sunabilir” diye ekliyorlar.

IFL Science. 17 Ocak 2025.

Makale: Dayet, L., Martínez, M. L., Douze, K., Ndiaye, M., Tribolo, C., Rasse, M., … & Huysecom, E. (2025).

Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >