Blog

Tarhan Elbisesi adı verilen dünyanın en eski dokuma giysisi. C: Petrie Museum Of Egyptian Archaeology

En eski giysi

Homo sapiens’in tam olarak ne zaman giyinmeye başladığını bilmek zor, ancak bu araştırma eksikliğinden değil; sadece arkeolojik kanıtlar sağlam bir cevap sunmuyor. Bu, aynı zamanda ne tür kanıtların dikkate alındığına da bağlı.

Elimizdeki en eski doğrudan kanıt, Mısırbilimci Flinders Petrie tarafından eski Mısır mezarlığı Tarkhan’daki Birinci Hanedan mezarında keşfedilen, v yakalı keten bir gömlek olan Tarkhan Elbisesi. Radyokarbon tarihlemesi, giysinin MÖ 3482 ila 3102 yılları arasında yaratıldığını ortaya çıkardı.

 “Elbette bundan önce insanlar kıyafet giyiyordu?” diye düşünüyor olabilirsiniz. Arkeologlar henüz Tarkhan elbisesinden daha eski bir kıyafet bulamadılar. Bu pek de şaşırtıcı değil; pek çok giysinin biyolojik olarak parçalanamayan sentetik elyaflardan yapıldığı günümüzün aksine, eski giysiler yün veya keten gibi biyolojik olarak parçalanabilen hayvan veya bitki bazlı liflerden yapılıyordu. Tarkhan elbisesi muhtemelen son derece kuru bir ortamda bulunduğu ve bu koşulların bozulmasını engellediği için hayatta kaldı.

Eski yerleşmeler ve mağaralar

Ancak bu kıyafet, bulduğumuz en eski (neredeyse) giysi olsa da, dokuma kumaşlara dair en eski kanıt değil. İnsanların düzenli çıplaklığa ne zaman “hayır” dediğiyle ilgili araştırmalar daha az doğrudan kanıtlara doğru kaymaya başlıyor.

Örneğin arkeologlar, Türkiye’deki antik yerleşim Çatalhöyük’ün kalıntılarında, yaklaşık 8.500 yaşında olduğu düşünülen, bitki bazlı dokuma kumaş parçaları ortaya çıkardılar; bu, insanların o dönemde kıyafet ürettiğini ve giydiğini düşündürebilir.

Ve eğer liflere sadık kalırsak, Türkiye’de bulunan kumaş parçalarından çok daha eski kanıtlar var. Yaklaşık 1.440 kilometre uzaklıktaki Gürcistan’daki Dzudzuana Mağarası’nda araştırmacılar yabani keten lifleri buldu. Bazı lifler bükülmüş ve doğal pigmentlerle boyanmıştı; ekip bunu giysi dikiminin kanıtı olarak öne sürdü. Ancak asıl heyecan verici nokta şu: Bu lifler yaklaşık 30.000 yaşında, bu da giysilerin kökenini anlama açısından oldukça önemli bir adım.

Cevap bitlerde

Araştırmacılar ayrıca zaman dilimini daha da geriye itmek için biraz daha alışılmadık yöntemlere başvurdular: bitler. İnsanlarla beslenen iki tür bit var; baş biti kafa derimizi kemirirken, vücut biti vücudumuzdan beslenir.

Vücut biti aynı zamanda kıyafetlerimizde de yaşıyor; bu nedenle bilim insanları, vücut bitinin ne zaman ortaya çıktığını anlayabilirlerse, bunun insanların da ne zaman kıyafet giymeye başladığına dair dolaylı kanıtlar sağlayabileceğini öne sürüyor.

Bir dizi çalışmada araştırmacılar, vücut bitinin ne zaman ortaya çıktığını belirlemek için baş ve vücut bitlerinin DNA’sını karşılaştırdılar. Daha yeni tahminlerden biri, vücut bitinin kafa bitinden 83.000 ila 170.000 yıl önce farklılaşmış olabileceğini ve giyimin kökeninin o döneme ait olabileceğini öne sürüyor. Ancak bu yalnızca kaba bir tahmin; vücut bitlerinin uyum sağlaması zaman almış olmalıydı ve bu nedenle giysiler bu zaman diliminden biraz önce ortaya çıkmış olabilir.

Bu sadece günümüz insanlarının kıyafet giydiğine dair bir kanıt; Neandertallerin de kürk giymiş olabileceğine dair işaretler var. Bununla birlikte, tarihte ne kadar geriye gidersek, doğrudan kanıt bulmak o kadar zorlaşıyor; belki de giyimin doğuşuyla ilgili çıplak gerçeği hiçbir zaman bilemeyeceğiz.

IFL Science. 14 Kasım 2023.

Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >