İskoçya’nın kuzey kıyılarında bulunan 70 adadan biri olan Orkney adasında yaşayan Ola ve Arnie Tait,  2003 yılında evlerinin manzarasını güzelleştirmek isterken meralarında tırtıklı bir taş levha buldular. Buldukları parçayı arkeologlara gösteren Tait çiftinin evlerinin bahçesinde hummalı bir çalışma başladı. Yıllar geçti ve Tait ailesinin manzarası yaban çiçekleriyle dolu meradan Neolitik döneme ait en önemli buluntulardan biri olan bir kompleks yapıya dönüştü. Burada 5000 yıl önce başlayan ve 1000 yıl süren kesintisiz yaşam Neolitik toplumun zamanla nasıl değiştiğini gözler önüne seriyor. Kazılarda bronz çağına ait bir tabutun yanında keskin iç açılara, güzel taş işçiliği ve köşe payandalarına sahip güzel işlenmiş bir duvar parçası da buldu.

Sonraki yıllarda  arkeologlar keşif amaçlı sondaj hendekleri açmaya başladı ve kazdıkları her açmada bir taş işçiliği ile karşılaştı. Bunun üzerine geniş alanlar açıp buralarda çalışmaya karar veren arkeologlar son 5 yılda yaz mevsimi boyunca 8 hafta çalıştı. Bu güne kadar yirmiden fazla yapı ortaya çıkarıldı. Jeofizik testleri yapan ve yeraltı radarları kullanan arkeologlar 6 hektarlık bir alanı çevreleyen sınır duvarlarının kalıntılarına da ulaştı. Hayvan kemikleri ve ağaç parçaları üzerinde yapılan karbon tarihleme testleri M.Ö. 3300 ila 2300 arasındaki 1000 yıllık süreci gösteriyor. Bölge daha uzun kullanılmışa benziyor. Çoğunlukla bir yapı eski yapının üzerine yapılmış ve bütün yapı önceki dönemlerin binalarının kalıntıları üzerinde oturuyor. Arkeologlar ortaya çıkarılan kısmın buzdağının görünen kısmı olduğunu söylüyor. Toplam alanın Sadece %10’luk bir kısım üzerinde çalışma yapılan bölgede bugüne kadar yalnızca en üstteki yapıların temellerine kadar ulaşılabilmiş durumda. Ve mimaride, sanatta ve yapım sitillerindeki dönemsel değişikliklerin işaretleri de gözlemlenebiliyor. (19.03.2015 archaeology.org Çeviri: Cüneyt Acar)