Mayaların en büyük şehirlerinden biri olan Chichen Itza’daki El Castillo piramidi. C: Pixabay

Mayalar, hayatlarını düzenlemek için modern öncesi zamanların en doğrularından biri olan karmaşık bir takvim sistemi yarattılar.

Sokak lambalarının, elektronik reklamların ve hatta arka bahçe aydınlatmasının gece gökyüzündeki en parlak gök cisimleri dışında her şeyi engellediği ışıkla kirlenmiş bir dünyada yaşıyoruz. Ancak resmi olarak korunan bir “Karanlık Gökyüzü” alanına seyahat edin, gökyüzüne bakın ve hayran kalın.

Bu, insanların binlerce yıldır sahip olduğu gökyüzü manzarası. Modern öncesi toplumlar gökyüzünü izledi ve takvimler ve tarımsal döngüler için bilgi sağlayan gökyüzü haritaları olan kozmografiler yarattı. Ayrıca, kelimenin orijinal kullanımında evreni açıklamak için dini inançlar olan kozmolojiler de yarattılar. Tanrılar ve gökler birbirinden ayrılamazdı.

Gökyüzü doğası gereği düzenli ve döngüseldir, bu yüzden yeterince uzun süre izleyip kaydederseniz ritimlerini belirlersiniz. Birçok toplum Ay tutulmalarını doğru bir şekilde tahmin edebiliyordu ve bazıları Güneş tutulmalarını da tahmin edebiliyordu.

Yaklaşık 1.000 yıl önce, bölgede altı ay içinde meydana gelen iki Güneş tutulması, Maya gökbilimcilerinin, rahiplerinin ve yöneticilerinin çılgın bir faaliyete geçmesine neden olmuş olmalıydı.

 

Dresden Kodeksi’ndeki tutulma panelleri. C: Saxon State and University Library – Dresden

Eski Gökbilimciler

Antik Mayalar muhtemelen gökyüzünü izleyen en büyük toplumlardan biriydi. Başarılı matematikçiler, Güneş’in, gezegenlerin ve yıldızların hareketleri üzerine sistematik gözlemler kaydettiler.

Bu gözlemlerden, dünyalarını düzenlemek için modern öncesi zamanların en doğrularından biri olan karmaşık bir takvim sistemi oluşturdular.

Astronomlar Güneş’i yakından gözlemlediler ve piramitler gibi anıtsal yapıları, gündönümleri ve ekinoksları takip etmek için hizaladılar. Ayrıca bu yapıların yanı sıra mağaraları ve kuyuları, tropik bölgelerde Güneş’in doğrudan tepede olduğu ve dikey nesnelerin gölge oluşturmadığı yılda iki kez zirve günlerini işaretlemek için kullandılar.

Maya katipleri, astronomik gözlemlerin kayıtlarını incir kabuğu kâğıdından yapılmış katlanır kitaplar olan kodekslerde tuttular. Günümüze ulaşan dört eski Maya metninden biri olan Dresden Kodeksi 11. yüzyıla tarihleniyor. Sayfaları zengin astronomik bilgiler ve dini yorumlar içeriyor ve Mayaların Güneş tutulmalarını önceden tahmin edebildiklerine dair kanıtlar sunuyor.

Araştırmacılar bu kodeksteki astronomik tablolardan, Mayaların, Ay’ın yörüngesinin ekliptikle kesiştiği iki nokta olan ay düğümlerini takip ettiğini biliyor. Mayalar ayrıca tutulmaların mümkün olduğu günleri işaretleyen 177 günlük güneş tutulması mevsimlerine bölünmüş tablolar da oluşturdular.

 

 

Dresden Kodeksi’nden bir illüstrasyon, Venüs tanrısını, Güneş ve Ay sembolleri içeren bir gökyüzü bandından inerken gösteriyor. C: Saxon State University and Library – Dresden

İlahi Savaş

Peki gökyüzünü izlemek için neden bu kadar çok yatırım yapılmış olabilir?

Bilgi güçtür. Belirli göksel olaylar sırasında neler olduğuna dair kayıtlar tutarsanız, döngüler kendini tekrarladığında önceden tetikte olabilir ve uygun önlemleri alabilirsiniz. Rahipler ve yöneticiler, yıkım, yeniden doğuş ve yenilenme döngülerinin devam etmesini garanti altına almak için nasıl hareket edeceklerini, hangi ritüelleri gerçekleştireceklerini ve tanrılara hangi kurbanları sunacaklarını biliyorlardı.

 

 

Maya güneş tanrısı Kinich Ahau’nun 6. ve 9. yüzyıllar arasında yapılmış ve şu anda Meksika Ulusal Antropoloji Müzesi’nde bulunan bir tasviri.

Mayaların inanç sisteminde gün batımları, ölüm ve çürüme ile ilişkilendirilirdi. Her akşam güneş tanrısı Kinich Ahau, gün doğumunda yeniden doğmak üzere Maya yeraltı dünyası Xibalba’da tehlikeli bir yolculuk yapardı. Güneş tutulmaları, olası bir felaketin işareti olan “bozuk güneş” olarak görülürdü.

Kinich Ahau, refah ve iyi düzen ile ilişkilendirilirdi. Kardeşi Chak Ek, bugün Venüs gezegeni olarak bildiğimiz sabah yıldızı, savaş ve uyumsuzlukla ilişkilendiriliyordu. Üstünlük için savaşan düşmanca bir ilişkileri vardı.

Onların savaşına göklerde tanık olunabilirdi. Güneş tutulmaları sırasında gezegenler, yıldızlar ve bazen de kuyruklu yıldızlar görülebiliyor. Eğer doğru konumlanırlarsa Venüs, tutulan Güneş’in yakınında parlayacak ve Mayalar bunu Chak Ek’in saldırıya geçmesi olarak yorumlayacaktı. Güneş tutulması tablolarında dalgıç bir Venüs tanrısının göründüğü Dresden Kodeksi’nde ve 15. yüzyılın sonlarından kalma bir başka Maya kitabı olan Madrid Kodeksi’nde Güneş tutulmalarının Venüs döngüleriyle koordinasyonunda bu durum tasvir ediliyor.

Kinich Ahau’nun (Güneş) Ay’ın arkasına saklanmasıyla Mayalar onun ölmekte olduğuna inanıyordu. Dengeyi sağlamak ve onu doğru rotasına döndürmek için yenilenme ritüelleri gerekliydi.

Soylular, özellikle de kral, vücutlarını delerek ve kan damlalarını toplayarak güneş tanrısına adak olarak yakmak üzere kan akıtma kurbanları gerçekleştirirlerdi. Bu “kralların kanı”, Kinich Ahau’yu güçlendirmeyi amaçlayan en yüksek kurban biçimiydi. Mayalar, yaratıcı tanrıların ilk insanları yaratmak için kanlarını verdiklerine ve mısır hamuruyla karıştırdıklarına inanıyordu. Buna karşılık soylular da tanrıları beslemek için kendi yaşam güçlerinin küçük bir kısmını veriyordu.

The Conversation. Kimberly H. Breuer. 3 Nisan 2024.

 

Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >