Gize Piramitleri Mısır’ın en eski piramitleri değil. C: Wikimedia Commons

Piramitler, antik firavunların gücünün ve teknolojik hünerlerinin ikonik sembolleri ve halen Mısır’ın silüetine hakim. Peki piramitler ilk olarak ne zaman inşa edildi? Ve en başta neden inşa edildiler?

Mısır’daki ilk piramit yaklaşık 4.700 yıl önce hüküm süren firavun Djoser tarafından inşa edildi. Bin yıldan fazla bir süre sonra, Antik Mısır’ın bir firavun için inşa edilen son piramidi yaklaşık 3.500 yıl önce I. Ahmose için inşa edildi. Bundan sonra Mısır hükümdarları Krallar Vadisi’ndeki yeraltı mezarlarına gömüldü.

Başka bir deyişle, eski Mısır piramitleri yaklaşık olarak MÖ 2700 ile MÖ 1500 yılları arasında inşa edilmişti. Bu da en eski piramitleri, ilk olarak 4.000 ila 5.000 yıl önce inşa edilen Stonehenge ile aynı yaşta yapıyor. Ancak piramitler, MÖ 447’de inşa edilen Parthenon, MÖ 220’de inşa edilen Çin Seddi ve MS 80’de inşa edilen Kolezyum gibi diğer antik yapılardan çok daha eski. Yine de 11.000 ila 12.000 yıl önce inşa edilen Türkiye’deki Göbekli Tepe’den çok daha yeni kalıyor.

Mısır’ın İlk Piramidi

Djoser Piramidi altı katmandan oluşuyor ve başlangıçta bugün “mastaba” olarak bilinen bir tür dikdörtgen mezar olarak inşa edilmiş, daha sonra genişletilerek basamaklı piramit haline getirilmişti.

Antik yazıtlar, basamaklı piramidin inşasını İmhotep adında bir adamın yönettiğini gösteriyor. Columbia Üniversitesi’nde tarih profesörü olan Marc Van De Mieroop, “İmhotep genellikle Mısır’da taştan inşaat yapan ilk mimar olarak kabul edilir ve Djoser Basamaklı Piramit kompleksinin inşasından sorumlu tutuluyor. Heykeltraşların şefi olarak anıldığı Djoser’in ismiyle birlikte onun adının yazılı olduğu bir yazıt var. Daha sonraki antik Mısır’da bir bilge olarak kabul edildi.” diyor.

Djoser Basamaklı Piramidi, Mısır’daki en eski piramit. C: Pixabay

Mısırlılar Neden Piramitler İnşa Etti?

Araştırmacılar, Mısırlıların firavunların mezarları için neden piramitleri seçtiklerinden hala tam olarak emin değiller.

Bunun bir nedeni mezar soyguncularına karşı ek koruma sağlamak olabilir. Mısırbilimci Reg Clark, “Securing Eternity: Ancient Egyptian Tomb Protection from Prehistory to the Pyramids” adlı kitabında, eski zamanlarda soyguncuların firavunların alçak mastaba mezarlarını üstten kazarak yağmaladıklarını belirtiyor. Clark ayrıca, altı katmanı üst üste bulunan basamaklı piramidin bu yönteme karşı koruma sağlayacağını söylüyor.

“Pek çok Mısırbilimci basamaklı piramidin kralın gökyüzüne yükselmesi için bir tür merdiven oluşturduğunu öne sürdü. Ancak ben bunun, altta yatan altyapı üzerinde sanal bir koruma yaratmanın en verimli ve ekonomik yolu olduğu için inşa edildiğini öne sürüyorum.”

Clark’a göre bir diğer önemli yenilik de, önceki firavunların kullandığı mastabalar kerpiçten yapılırken, basamaklı piramidin inşasında taş kullanılmış olmasıydı; taşa kazmak daha zor olduğu için bu önemliydi.

Gize piramitlerinden biri olan Büyük Piramit. C: Pixabay

Dini nedenler de önemli bir etken olmuş olabilir. Charles Üniversitesi’nde Mısır Bilimi fahri profesörü Miroslav Verner, piramit inşa etme fikrinin arkasında muhtemelen dini nedenlerin yattığını söylüyor.

Verner, “The Pyramids: The Archaeology and History of Egypt’s Iconic Monuments” adlı kitabında, Djoser iktidara geldiğinde güneş kültünün ve güneş tanrısı Ra’nın etkisinin artmakta olduğunu yazıyor. Güneş kültünün artan etkisi, gökyüzüne doğru uzanan yapılar inşa etme arzusuna yol açmış olabilir. Verner, yaklaşık 4.400 yıl öncesine tarihlenen bir metindeki bir pasajda “gökyüzü güneş ışığını senin için güçlü kılsın, Ra’nın Gözü gibi gökyüzüne yükselesin” dendiğini belirtiyor.

Güneş kültüne artan ilginin mi basamaklı piramidin inşasına yol açtığı, yoksa basamaklı piramidin inşasının mı güneş kültüne artan bir ilgi doğurduğu sorusu da önemli. Polonya Bilimler Akademisi Akdeniz ve Doğu Kültürleri Enstitüsü’nde araştırmacı Massimiliano Nuzzolo, “Hangisi önce geldi, yumurta mı tavuk mu?” diyor.

Nuzzolo, basamaklı piramidin inşasından sonra güneş kültüne olan ilginin arttığını düşünüyor. Nuzzolo, “Bu inanılmaz mimari girişim, dini ideolojiyi de etkilemiş ve hatta bir şekilde değişime zorlamış olabilir, bu da sonunda krallığın güneşle ilgili yönlerine yapılan büyük bir vurguya yansımış olabilir.” diyor.

Antik Mısır firavunu Snefru döneminde inşa edilen Eğik Piramit, eşsiz açılarından dolayı bu adı aldı. C: Wikimedia Commons

Bin yıl boyunca inşa edildi

Piramit inşa etme nedenleri ne olursa olsun, Mısır firavunları bin yıldan fazla bir süre boyunca piramitleri inşa etmeye devam ettiler. MÖ 2575 ila 2551 yılları arasında hüküm süren Firavun Snefru, Dahshur’da ilk gerçek, yani düz kenarlı piramitleri inşa etti. Bunlar, Eğik Piramit (olağandışı açısı nedeniyle bu şekilde adlandırıldı) ve Kırmızı Piramitten (adını renginden aldı) oluşuyordu.

Dünyanın yedi antik harikasından hala ayakta olan tek örnek olan Gize’deki Büyük Piramit, Khufu (MÖ 2551-2528 yılları arasında hüküm sürdü) tarafından yaptırılmıştı. Khafre (MÖ 2520 ila 2494 yılları arasında hüküm sürdü) Gize’de Büyük Sfenks ile birlikte başka bir büyük piramit inşa etti.

Mısır firavunlarının piramit inşa etmeyi neden bıraktıkları net değil, ancak güvenlik kaygıları bunun bir parçası olabilir. Yağmalanması mastabalardan daha zor olmasına rağmen, Mısır piramitleri de eski zamanlarda yağmalanmıştı ve firavunlar mezarlarını Krallar Vadisi’nde inşa etmenin yağmalanmalarını zorlaştıracağını ummuş olabilirler. Buna ek olarak, vadinin topoğrafyasında bugün el-Qurn olarak adlandırılan ve biraz doğal bir piramide benzeyen bir tepe var.

Live Science. 29 Ağustos 2023.

Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >