Blog
Bakteriler ile Sibirya’dan Amerika’ya İlk Göçler Takip Edildi
Çalışmada incelenen Helicobacter pylori isimli mide bakterisi, en az son 100.000 yıldır insanlarla birlikte evrimleşti.
Yazar: Nihan Dilşat Dağtaş
Araştırmacılar, yaklaşık 12.000 yıl önce Sibirya’dan Amerika’ya yapılan göçleri insanların vücudunda yaşamış bakterileri inceleyerek takip edebildi.
Çalışmada incelenen Helicobacter pylori isimli mide bakterisi, en az son 100.000 yıldır insanlarla birlikte evrimleşti. Bakteri örnekleri üzerinde yeni istatistiksel analiz yöntemleri kullanan ekip, antik kuzey Avrasyalıların Holosen dӧnem öncesinde Bering kara parçasını kullanarak Amerika’ya ulaştığını gösteren kanıtlar buldu. Güney Afrika’daki Venda Üniversitesi’nden Yoshan Moodley’nin yönettiği çalışma PNAS dergisinde yayınlandı.
Bakterinin evrimsel geçmişini çözümleyebilmek için Warwick Üniversitesi’ndeki EnteroBase veri tabanında bulunan H. pylori genetik verisi kullanıldı. Bu bakteri dünya nüfusunun neredeyse yarısını enfekte etmiş olmasına rağmen araştırmacılar DNA dizilerinde yine de bölgesel farklılıklar gördüklerini söylüyorlar.
Avrasya ve Amerika’daki insanlardan alınan örneklerde önceden yapılan analizler üç H. pylori popülasyonu tanımlanmasını sağlamıştı. Sibirya’dan yeni elde edilen veriye göre buradaki H. pylori önceki popülasyonların daha önce bilinmeyen bir alt grubunu oluşturuyor. Veriye göre bu popülasyonlardan Sibirya’da yaygın olarak gözlenen bir tanesi, Amerika yerlilerinden elde edilen H. pylori’yi de içeriyordu. Buna göre, bu bakteri popülasyonu geçmişte insanlarla beraber Amerika’ya yolculuk etmiş olabilirdi.
Ne yazık ki diziler üzerinde yapılan geleneksel istatistik analizleri arasında tutarsızlık vardı. Araştırmacılar Sibirya’daki H. pylori’nin evrimsel tarihini ortaya çıkarmak için Approximate Bayesian Computation (ABC) tekniğini kullanarak gerçekleşmiş olma olasılığı en yüksek evrimsel modelleri ve zamanlamaları karşılaştırdılar. Sonuçlar, küçük bir H. pylori popülasyonunun yaklaşık 12.000 yıl önceki tek bir göç dalgasıyla Amerika’ya yayıldığını ortaya çıkardı.
Makalenin yazarlarından Prof. Mark Achtman, “Bu proje 2000’lerin başında, henüz Orta Asya’daki H. pylori’nin genetik çeşitliliğiyle ilgili hiçbir şey bilinmezken başladı. 2007’ye gelindiğinde, Sibirya’dan yüzlerce H. pylori suşu laboratuvar ortamında büyütülmüş ve bazı genleri dizinlenmişti; fakat bu türün evrimsel geçmişini anlamak için çalışan birçok yetenekli popülasyon genetikçisinin denemeleri boşa çıktı. Bu çalışmada ise ABC istatistiğinin gücünü kullanarak H. pylori’nin (ve insan konağının) Sibirya’daki ve sonrasında Amerika’ya olan göçünü tarihleriyle anlamaya çalıştık.” diyor.
Tüm modern insanların kökeni Afrika’ya dayanır. Yaklaşık 60.000 yıl önce küçük avcı-toplayıcı gruplar Afrika’yı terk edip daha sonra yerleşecekleri Avrasya’ya dağıldılar. Bunlar dünyanın ilk göçmen insanlarıydı. Bundan ortalama 50.000 yıl sonra buzul çağı bittiğinde ise modern insanlar şaşılacak şekilde Amerika kıtasına çoktan varmışlardı. Bu, eğer kara üzerinden gidiyorsanız, Afrika’dan mümkün olan en uzak noktaya gitmekle eşdeğer.
Bahsi geçen göçler, son buzul dӧnemde, yani günümüzden 115.000-11.700 yıl önce yaşanan buzul çağında gerçekleşti. O zamanlarda Sibirya olarak da bilinen kuzey Avrasya’nın büyük kısmı, insan yerleşimi için muhtemelen uygun olmayan donmuş bir çöle benziyor olmalıydı. O zaman insanlar bu geniş çölü geçip Kuzey Amerika’ya varmayı nasıl başardılar? Bu, insanlık tarihindeki henüz cevaplanmamış en önemli sorulardan biri. Çünkü bu soruya verilecek cevap, insanın nasıl olup da görece kısa zamanda Afrika’dan çıkıp tüm dünyaya yayıldığını anlamamızı sağlayacak.
Oluşturulan DNA dizisi veri tabanına göre antik kuzey Avrasyalılar buzul çağının çetin koşullarına rağmen Sibirya’da yaşamayı başarmışlardı. Bunun üzerine, önceden Asya’nın ılıman enlemlerinde yaşayan başka insan gruplarının buzul çağı sonrası Sibirya’ya yerleşmesiyle bölgede günümüzde görülen karmaşık popülasyon yapısının temelleri atılmış oldu.
Araştırmacılar veri setlerini Amerika’ya yapılan göçleri modellemek için de kullandı. Unutulmaması gereken bir nokta, buzul çağında kutuplarda çok daha fazla donmuş su olması sebebiyle deniz seviyesinin günümüzden yaklaşık 100 metre düşük olduğu. Bu sayede Avrasya ve Kuzey Amerika arasında insanların göç etmelerine olanak sağlayacak bir kara parçası ortaya çıkmıştı. Çalışma, yaklaşık 12.000 yıl önce küçük bir grup antik kuzey Avrasyalının bu köprüyü kullanarak günümüz Amerika yerlilerine köken verecek kadar uzağa yayıldıklarını gösterdi.
Warwick Üniversitesi. 14 Haziran 2021.
Makale: Moodley, Y., Brunelli, A., Ghirotto, S., Klyubin, A., … & Achtman, M. (2021). Helicobacter pylori’s historical journey through Siberia and the Americas. PNAS.
www.arkeofili.com
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >